70
openbaart; ongelijkheid van staal, van kracht en van be
valling. Derhalve zal hij bestaanzoo lang er grooten en
kleinenrijken en armensterken en zwakkengoeden en
slechten, mannen van verdienste en zwakhoofden, zoo lang er
onderdrukkers en onderdrukten zullen zijn dat wil zeggen
zoo lang er eene maatschappij en menschen zijn zullen."
Watzullen dan de Yredesvrienden, die het toch blijkbaar
zoo goed met de maatschappij en met de geheele menschlieid
meenendie inderdaad een groot kwaad en de menigvuldige
daarmee verbonden rampen willen uitroeijendaar nimmer
in slagen? Neen, nimmer; en zelfs al wilden alle menschen
tot het Congres voor den Vrede toetreden, dan nog zou dit
niet batenom de heel eenvoudige redendat menschen
zelfs al zijn ze leden van dat Congres altijd menschen blijven.
«Wat inderdaad is de oorlog in de oogen van den denker
en staatsman? Een zedelijke brand, door de menschelijke
hartstogten veroorzaakteven als de bliksem een natuurlijke
brand is, door de electriciteit van de lucht voortgebragt.
Deze zuivert den dampkring, maakt hem gezond, en doet
de kwijnende planten herlevengene versterkt de zielen
geeft aan het maatschappelijk Iigcliaamop het punt van in
doodslaap te vallen of tot ontbinding over te gaan, eene nieuwe
en heilzame werkzaamheid. De eene is even noodzakelijk voor
de natuurlijkeals de andere voor de zedelijke orde, en beide
werken medehet zij te zamen of afzonderlijk tot de doel
einden der natuur. Ze te willen vernietigen is derhalve willen
dal de wereld verga zonder hoop op vernieuwingof dat zij
eeuwig in denzelfden toestand blijve; met andere woorden,
het is het onmogelijke willen. Er is inderdaad eene volstrekt
heerschcnde onvermijdelijke wetwaaraan alle wezens gehoor
zamen, en welke aldus kan omschreven worden: strijden is
levenleven is strijden. Deze wet is zoodanig in de ziel
van den menseh gegrift, dat eene volstrekte rust misschien
datgene iswat hij hel meest vreestook heeft hij ten eenen-
male een afkeer van dal plantenlevenwaartoe kortzigtige
denkers hem doemen willen om ik weet niet welke Harmonie
