OS
declen bevatten, cn door de meest zedelijke en edelste drijf-
veeren kunnen bewogen worden. Zóó waren de vroegere legers
niet, zij waren geheel het tegenovergestelde daarvan: zij he
stonden uit krijgslieden van alle landen, die meestal niet uit
vaderlandsliefde of uit geestdrift voor een godsdienstig of
staalkundig beginsel maar ten hoogsten uit roemzuchtge
woonlijk slechts uit zucht naar buit en voordeel, de wapens
hadden opgevat. Wil men zich een waar denkbeeld vormen
van den geest, die de legers der zeventiende eeuw bezielde,
men leze in Schiller dat tooneclwaar Wallenstein met den
Zweedschcn Overste Wrakgel in onderhandeling is over den
beraamden opstand tegen den Keizer. Wallenstein heeft den
Zweed verzekerddat indien de Veldheer zich tegen de zaak
des Keizers verklaarthet gcheclc leger hem volgen zaldat
kan de eerlijke en trouwe volgeling van Gustaaf Adolf niet
begrijpen; hij kan niet gelooven dat zoo veel duizenden hun
eed met voeten zullen trappenen de zaak verraden waarvoor
zij de wapens voerenontzet en bijna met verontwaardiging
roept hij uil
„Serr @ott im .6imme[ {jat man Ijiet 5U Sanbe benn feine
Seimatf), feinen Serb unb Vücrfje?"
Wallenstein antwoordt hem daarop:
„3d) reid eurf) fagen, wie bad jugeljt. 3a bet- £eftet=
reicfjec fiat ein iBaterlanb, unb (iebt'd, unb {jat audi Urdarfi'
ed ju liebert. ÏDodj biefed See tv bad .jtaifetlirf) ficfi nennt/ bad
Ijier in S'óljeim ijaufet, bad (jat feind; bad id bet 2ludwurf
frember Sanber, ift bec aufgegebne Sljeit bed iüolfd, bem nicf;td
geljoret, aid bie algemeine (Sonne."'''
Zóó waren toenmaals alle legers zamengesteldalle he
stonden zij voor een goed gedeelte uit het uitschot van
vreemde landen," uit het minst goede gedeelte des volks,
dat geen ander eigendom bezat dan «de algemeene zon;" dal,
door niets verbonden aan het land waarvoor het streed vreemd
aan dat land, vreemd aan zijne geschiedenis, aan zijnen volks-
C) Wallfnstkin's tod. Aufztig I. AiiFtritt V.
