90
dwingelandijmaar zij hebben zich ook meestergemaakt van den
wereldhandelen zich tot zulk eene hoogte verheven, dat
vreemde mogendheden hunne vriendschapja zelfs hunne be
scherming zochten. In meer dan één opzigt strekte de Republiek
tot voorbeeld aan andere landen hare legers waren eene school
waar men van heinde en ver de krijgskunst kwam leerenhare
vloten en werven waren kweekplaatsen voor zeevaarders en
scheepsbouwers. Overal waren bronnen van welvaart, van
rijkdom geopend; scheepvaart, handel, visseherij en nijver
heid hadden van alle kanten nieuwe bewoners naar onze ge
westen getrokken steden en dorpen waren vergroot gewor
den binnenmeren drooggemaakt en in vruchtbare landouwen
herschapen. Mogt de aanhoudende oorlog al schatten ver
slinden dit hield onze vaderen niet af, ter zelfder tijd ook
schallen te besleden om tal van nuttige inriglingenvijf
hoogescholen en twee athenaea, tot stand te brengen. Die
tijd van buitengewone krachtsontwikkeling in het veld en ter
zee was ook die van den bloei der wetenschappen. Ook
onder bel rumoer van den krijg bloeiden de schoone kunsten.
Met het volste regl draagt dan ook de tijd van Frederik Hendrik
den naam van de gouden eeuw der kunsten en letteren.
Waar leefden, toen of later, gelijktijdig zulke uitmuntende
dichters, als Hooft, IIuygens, Vondel, Cats en zoo vele
anderen; waar vond men zulke voortreffelijke schilders, als
Rembrandt, Miereveld van der Hulst en Jordaens, als Dou,
Potter Ruisdaf.l en eene menigte andere alom bekende
sieraden der Hollandscbe school En aan wien had men al
dien voorspoed, al dien luister, naast God, te danken? Aan
het beleidaan het doorzigt, aan den heldenarm der Oranje
vorsten wier wapenroem in den tachtigjarigen worstelstrijd
zoo schitterend heeft uitgeblonken.
Ware toch altijd het besef van de gewigtige diensten,
door het Huis van Oranje aan Nederland bewezenbij den
landzaat levendig gebleven; hoe menige grievende vernede
ring, hoe menige schrikkelijke ramp zou men voorkomen
