74
gelijk achter clka&r, zoo als ze op het papiertje opgegeven
zijn, te maken: als zij echter van het ééne onderwerp niets
welen te zeggen, het volgende te nemen, en zich daarom
trent niet ongerust te maken: wijders verzoekt men hun
hunne namen en voornamen met den datum van hunne
geboorte boven op het papier, waarop zij schrijven, te zet
ten. Aldus blijven zij een half uur geheel aan zich zei ven
overgelaten, en worden daarop beurtelings door de verschil
lende examinatoren in de verschillende vakken mondeling
ondervraagd. Even als voor de geschiedenis, krijgen zij,
's morgens of 'snamiddags, ook schriftelijk werk op voor
de talen, en soms voor de aardrijkskunde.
Bij het examen wordt vooral gelet op de wijze waarop de
adspirant zijne verkregene kunde weet te gebruiken, opzijn
aanleg, en bovenal op zijne vatbaarheid om, als zijne kennis
gering is, iets dat men hem uitlegt, te begrijpen. Van
builen geleerde regelsdie men niet kan toepassen
machinaal weten dat geene ontwikkeling van hel verstand
medebrengt, bezwijkt; betrekkelijk onvoldoende kennis van
zaken maar een helder oordeel dat heeft leeren denken
zal altijd slagen, zoo wel in de wis- als in de letterkundige
vakken.
's Middags, om twaalf uur, is er pauze van een uur en om
één uur begint het examen weder, dat tol vier uur duurt.
Dan gaat de adspirant naar huis onkundig van zijn lot,
zich veelal een verkeerd denkbeeld van den afloop van zijn
examen makende. En dit is natuurlijk. Het is een verge
lijkend, examen. Met een knappen jongen die meestal be
scheiden is, gaal men langzamerhand, lang nadat hij vol
doende blijken van kunde heeft gegeven, verder, tot
hij struikelt, tot hij niet meer kan, tot hij al zijne ken
nis aan den dag gelegd heeft; eindelijk raakt hij uitge
praat; hij begrijpt zelf, dat hij vast zit, en indien hij niet
meer scherpzinnigheid bezit dan de meeste jonge lieden van
zijn leeftijdgaal hij wanhopig naar huis. »Hel was in
het begin nog al gemakkelijk geweestMaar later heeft hij
