2
blik de handelingen van uitstekende veldheeren gade te
slaan het waarom van die handelingen te onderzoeken
en het geheim den behaalde zegepralen op te sporen. Be
wonder Hannibal en CsesAii bij hunne onsterfelijke oorlogs
daden; zie hoe de bekwaamheden en geestkracht van Maij-
rits van Frederïk Hendrik, vooral van Willem III, van
onzen vaderlandschen grond de Spaansche en Fransche
dwingelandij hebben afgeweerd; huldig hel genie van een
Frrderik wanneer hij zeven jaren langden wanhopigen kamp
tegen zijne overmaglige vijanden weet vol te houden;
maar, geef u aan die studie over, in later leeftijd, wan
neer de beginselen der krijgswetenschap bij u tot meer
vastheid en rijpheid zijn gekomen. Alles wisselt met den
loop der tijden, en ook de kunst des oorlogs is dus veran
derlijk; de wapens veranderen, de wijze van strijden wijzigt
zich de zamcnstelling der legers is verschillend de krijgs-
en staatkunde der volkeren blijven niet dezelfde; geen
wonder dus, dat er in de verhalen der veldtochten van vroe
gere eeuwen, soms gedeelten moeten voorkomen die ons
duister blijven, andere die voor ons van minder belang zijn
nog andere die ligtelijk valsche en onjuiste denkbeelden
over de wijze van oorlogvoeren zouden kunnen geven. Dus,
om maar één voorbeeld aan te halen, is het tijdvak van
Frederïk II nog geene eeuw van ons verwijderden toch
is de wijze van oorlogen sedert de dagen van dien Pruissi-
schen vorst zoo zeer veranderd, dat de krijgsregelen die men
aan den zevenjarigen of aan de Silezische oorlogen zou
willen ontleenenligtelijk zonder eenige toepassing zouden
kunnen blijven bij onze hedendaagsche oorlogen.
De veldtochten van het tijdvak na de omwenteling van
1789, zijn het meeste geschikt om voor de toepassing der
strategische regelen bestudeerd te worden; niet slechts om
dat daarin de handelingen van uitstekende legerhoofden
kunnen worden gadegeslagen; maar ook omdat men daaruit
