19
andere Materialen van den Train ergens verborgen of ver-
steeken zijn en iels zulks bevindende sal hetselve dadelijk
aantasten om in het Magazijn gebragt te worden".
Den chirurgijn van de artillerie was voorgeschreven om
voorzien te zijn van goede medicamenten en »sal hem ook
dikwils op de Batterijen laten vinden, ende hijsonder als op
de batterijen geschooten word, omme de geschootene en ge-
quesle terstond te mogen verbinden Voorts wel lettende
op syn Ampt, handelingen en curen opdat niemand door
hem in Leven en Leeden verkort worde."
Dat onder een legerhoofd als Maurits en bij het bestaan
eener geregelde organisatie en van voorschriften, die, voor
den tijd waarin zij gegeven werden, inderdaad uitmuntend
mogen genoemd wordende Nederlandsche artillerieook
in den vreemde, eene groote vermaardheid verwierf, laat
zich ligtelijk begrijpen. Door het verminderen van het aantal
kalibers, het vereenvoudigen van het materieel en het invoe
ren eener destijds elders niet bekende regelmaat in de aanwen
ding van het wapen had de artillerie reeds onder Maurits
eene groote schrede voorwaarts gedaan op den weg van voor
uitgang, dien zij later onder Frederik Hendrik zoo roemrijk
bleef bewandelen. Ilct moge bevreemding wekken dat die
artillerie nog zulke zware kalibers behield, waardoor hare
aanwending te velde zeer bemoeijelijkt werd; maar men
verlicze niet uit het oog, dat het oorlogvoeren te dier tijde
voor een goed gedeelte bestond in het belegeren van ves
tingen en dat, wanneer het leger zich bewoog, dit altijd lang
zaam en geheel vereenigd geschiedde terwijl zelfs de ge
woonte bestond om zich bij het kamperen door retranche-
menten te omgeven De toenmalige oorlogen hadden alzoo
evenzeer als de zeldzame veldslageneen eigenaardig karak
ter, waarbij de zware kalibers en de mindere bewegelijkheid
geene wezenlijke hinderpalen daarstelden. De bespanningen
waren vrij talrijk; zij bedroegen voor het kanon van 4-8 ft.
51, voor dat van 24 ft 23, en voor het veldkanon van
12 ft 11 paarden; maar in een land, doorsneden met rivie-
