69
uwe pligtsvervullingnadrukkelijk in uwe bevelgeving.
Maar hebt gij dit in vredestijd verzuimdin de ure
des gevaars, wanneer het moordtuig des krijgs overal
vernielend om ons henen woedt, alles verpletterende,
wat aan zijne woede het hoofd zoekt te bieden, dan
staakt de vrees voor straf bij den soldaat hare werking
dan moeten andere drijfveren hem tot gehoorzaamheid
en volgzaamheid, tot moed en zelfopoffering aanzetten;
en den Officier, die niet reeds in vredestijd geheel en
al soldaat was, den Officier, dien hij niet heeft
leeren liefhebben en hoogachten, den Officier, op
wien hij geen vertrouwen heeft, aan wien hij zich
niet volkomen heeft toegewijd, dien zal hij niet
gehoorzamendien zal hij niet volgen. Vraag het
hun, die den oorlog bijgewoond hebben, hoe 't in de
gevaarlijkste tijdperken op het slagveld toegaat. Schouder
ophalend zullen zij van onze taktici zeggen: »'t is
makkelijk in de studeerkamer te bepalendan plaats
ik hier eene batterij, ik laat daar stormloopen, ginds
laat ik tirailleurs uitzwermenen verder laat ik de
reserve oprukken; op dit punt vorm ik carrés, op
dat laat ik mijne kavallerie chargeeren en alles over
hoop werpen. De kunst is het van den soldaat
gedaan te krijgen." Wij die den oorlog niet dan bij
naam en uit de boeken kennen, wij hechten daar met
moeite geloof aan; we hebben ons vaak aangewend,
in den soldaat den mensch te vergeten; we zijn zoo
gewoonhem op onze wenken te zien volgendat we
hem ons als een werktuig voorstellen; en bovenal, in
de krijgsgeschiedenis troffen we zelden voorbeelden aan