u
hadden geene ondervinding, deden niets, en beschouwden
hunne betrekkingen zooals priesters hunne prebenden be
schouwen. De Raadpensionaris Jan de Witt had die mis
bruiken willen te keer gaan; maar had dit niet krachtig
genoeg gewild en dit was een der groote misslagen van
dien Republikein.
Eerst moest Engeland van de zijde van Holland worden
afgebragt. Ontbrak die steun aan de Vereenigde Provinciën
dan scheen haar ondergang onvermijdelijk. Niet moeijelijk
viel het Lodewijk XIV om Karel tol zijne ontwerpen over
te halen. De Engelsche monarch was wel is waar niet
zeer gevoelig voor de schande die zijne regering en zijn
volk hadden ondergaantoen zijne oorlogsschepen lot op
de Theems door de Ilollandsche vloot werden verbrand; hij
dorstte naar wraak, noch naar veroveringen: hij wilde in
zingenot leven en op minder beperkte wijze heerschen
daardoor was hij te winnen. Lodewijk die, toen, slechts
behoefde te spreken om geld te hebben beloofde veel geld
aan Koning Karei. die zonder zijn Parlement dit niet kon
krijgen. Die geheime verbindtenis tusschen de twee Koningen
was, in Frankrijk alleen bekend aan Madame, zuster van
Karei. II en vrouw van Monsieurden cenigen broeder des
Konings aan Turenne en aan Louvois.
De bezittingen der Republiek die men vernietigen wilde,
waren reeds, bij geheim verdragverdeeld tusschen de hoven
van Frankrijk en van Engelandevenzoo als men in 1 (>58
Eraband met de Hollanders had gedeeld. Zoo verandert men
van inzigten van bondgenootcn en van vijanden; en vaak
wordt men in al zijne ontwerpen teleurgesteld. De geruchten
van de aanstaande onderneming begonnen zich te ver
spreiden; maar Europa hoorde ze stilzwijgend aan. De Keizer,
bezig gehouden door den Ilongaarschen opstand Zweden met
onderhandelingen in slaap gewiegd, en Spanje, altijd zwak,
altijd besluiteloos en altijd traag, lieten een vrijen werkkring
open aan de heerschzucht van Lodewijk XIV.
