84
rijk lijfstraffelijk regtsgedingbij iets waar leven en dood
mede gemoeid zijn en die in het geven dier getuigenis
niets anders zoude ziendan eene aanleiding om geestige
spotternijen te berde te brengen Zoo iemand zoudt gij
verachten, en te regt. Wel nu, wat doet Voltaire an
ders wanneer hij de geschiedenis behandelt dat ernstig
ste en plegtigste onderwerp der menschelijke studiën
en zijn oordeel over de grootste mannenover de verhe-
venste daden, in geestige kwinkslagen in ligtzinnige
spotternijen uit! Daar is geen hart, geen ziel in dien man;
hij heeft geene warme sympathie voor de menschheid, geen
gevoel voor deugd en heldengrootheid geen ontzag voor
waarheid en regt. Hij schrijft, zoo als zijn egoïstisch,
boosaardig gemoed het hem ingeeft; om te kwetsen, om
kwaad te doen; om zijne meeningen over godsdienst en ze
delijkheid te doen zegevieren; en ookuit eigenbelang om
gunsten en eer te verwerven van de zijde dier grooten dei-
aarde, voor wie hij zoo vaak in het stof kroop. Zijn
Siècle de Louis XIV is eene overdrevene lofrede, eene laffe
vleijerij ten aanzien van dien Franschen Koning; hoe wilt
gijuit zulk een werk eene getuigenis halen ten voor-
deele van hen die de felste bekampers zijn geweest van Lo-
dewijk's dwingelandij
Voltaire had duizend gebreken duizend ondeugden; maar
toch had hij ééne hoedanigheid die altijd ten gevolge moet
hebben, dat men hooge waarde aan zijne woorden zal hech
ten het verslandhet verstand volgens Thiers het
voornaamste vereischte van een goed geschiedschrijver. Het
ligtzinnige het oppervlakkige het eenzijdige in Voltaire's
schriften, is volstrekt niet te ontkennen of te verdedigen;
maar dat belet niet, dat wanneer men het kwade van het
goede weet te ziften er zeer veel leering en waarheid uit
die schriften is te trekken. Het helder en doordringend
verstand van Voltaire geeft hem dadelijk een duidelijk en
juist inzigt van de gebeurtenissen, van hunne oorzaken,
gevolgen en onderling verband; daardoor is zijne voorstel-