Spaanse veldtekens;
Variatie en inspiratie
die tijd nauwkeurig omschreven. Hij moet een voorbeeld zijn van plichtsbetrachting,
wellevendheid en moed, hij moet voor zijn vaandel sneuvelen, ja er zijn doodskleed
van maken. In het gevecht stonden de vaandrigs naast en achter elkaar, midden in
de slaghoop gevormd door het regiment, in gezelschap van tamboers en pijpers en
beschermd door gelederen piekeniers. De vaandrig moest de soldaten aanmoedigen
en eventueel opnieuw verzamelen. Hij moest tijdens een vlucht het vaandel ver
scheuren en een verlies daarvan mocht hij niet overleven.
„Werd ich geschossen in ein Hand
In die ander hab ichs baldt gevandt
Werd ich dann auch darein verwundt
Nemb ich mein Fendlein in den Mundt
Oder wickle mich gar dar ein
Lass beim Fendlein das Leben mein,"
zoals Fronsperger in 1550 de vaandrig berijmde.
De vaandrig te paard met zijn standaard gestoken in een koker aan zijn rechtervoet,
moest zorgen dat hij bij alarm het punt vormde waar omheen de ruiters zich op
stelden. Hij moest de kapitein of ritmeester, die de compagnie aanvoerde, eventueel
vervangen en de standaard of cornet tijdens het gevecht zolang mogelijk rechtop
houden. Op hem rijmde Fronsberger:
„Ich bin der rayssigen Fendrich
Hoher geburt, keek und manlich
Mein Fahnen in der höhen schwebt
So und sich ein larmen erhebt
Bin ich der erste auff meinem Pferdt
Den nechsten fürs Lager begerdt
Lass fliegen meinen Fahnen frey
Mein Reutter kennen mich darbey
De vaandrig bezwoer op het vaandel al die opgesomde plichten te vervullen en er
zijn voorbeelden te over uit die oude tijd dat zo'n jonge, vrijgevochten en trotse
kerel deze eed gestand deed. Tijdens de godsdienstoorlogen in Frankrijk stierf de
Italiaanse vaandrig Justiniano Bentio gewikkeld in zijn vaandel op de wallen van
Chatellerault in 1569 en een jaar later vond op dezelfde wijze de drager van het
zgn. kolonelsvaandel der Gardes Franqaises voor La Rochelle de dood.
Verlies bracht dus dood of schande mee, verovering roem, beloning en promotie.
Trofeeën in de vorm van vaandels en standaards waren daarom begeerd door de een
en berouwd door de ander
De Bourgondische en Habsburgse heersers hadden de bevolking der Lage Landen
reeds vertrouwd gemaakt met de blauwe en later rode schuinkruisen op hun vaan-
10