Krijgsbuit: Beschrijving en Opsomming
Ook afbeeldingen van de Slag bij Nieuwpoort tonen onderaan rechts cartouches met
opschriften, omgeven door vaandeltrofeeën. Het duidelijkst en stellig naar zelf ge
ziene voorbeelden vervaardigd is in zijn soort een gravure van Florens Balthasar,
waarin om een rijk versierde cartouche heen een groot aantal vaandels zijn uitge
hangen, met daar bovenop vijf ruitervanen, drie trompetten met vaantjes en de
reeds omschreven rijk versierde standaard der „ghemuytineerde".
Voor deze prent betaalden de Staten-Generaal in 1601 550 pond aan de maker. De
vanen tonen de Madonna, San Iago, de Dood en de Habsburgse adelaar. Rijk aan
verscheidenheid, meer dan alle andere trofeeënafbeeldingen bij elkaar, zijn hier de
vaandels met hun gevlamde, geruite, geschubde en gebaande kwartieren, met hun
zomen met meanders, blokpatronen en zigzaglijnen. Hoe graag zouden we de achter
de voorste vaandels verborgene in hun geheel hebben gezien! Maar ook hier was de
decoratie en niet de documentatie het belangrijkste.
Hoe kleurrijk moet toen de aanblik van de Grote Zaal, thans Ridderzaal, zijn ge
weest! Zeer trots was Maurits op de beide collecties trofeeën. Een gravure van
Willem Jacobsz. Delff (15801638) toont de Stadhouder tot kniehoogte met links
achter hem zijn beroemde zwarte harnas, terwijl rechts een doorkijk door een portaal
zicht geeft op een deel van de „Grote Zaal", waar een groot aantal trofeeën hangt.
In het Rijksprentenkabinet te Amsterdam bevindt zich eveneens een afbeelding van
Maurits, in een ovaal, omhangen met vaandels, waarvan de motieven met een vage
stippellijn zijn weergegeven.
Op het beroemde paneel van D. van Deelen, voorstellende de „Grote Zaal" in 1651
waarover straks uitvoeriger zijn rechts en links ook gevlamde infanterie-
vaandels te zien en tegen de schouw hangen de drie vermelde trompetten van
Nieuwpoort. Links vooraan zijn ook ruitervanen opgehangen met afbeeldingen van
de Madonna en de Habsburgse adelaar. Eveneens tegen de schouw en aan weerszijden
daarvan zijn ruitervanen bevestigd, maar er zijn er meer dan de zes, afkomstig van
Turnhout en Nieuwpoort. De kleuren zijn echter stereotiep en flets en de motieven
decoratief; voor documentatie is ook dit paneel van beperkte waarde. Maar de
kleurenrijkdom en veelheid der trofeeën komt niettemin tot uitdrukking.
Van meer belang voor ons is een serie van zes schilderijen van de Vlaming Denijs
van Alsloot 15701625), hofschilder van Albertus en Isabella. Deze serie
heet „De Ommegarxk van 1615", welke een optocht te Brussel ter ere van Isabella
voorstelt. Twee daarvan bevinden zich in het Victoria en Albertmuseum in Londen
en daarop komen vier vlaggen van de gewapende Brusselse schutters voor. De
velden, verdeeld in kwartieren door het rode St. Andrieskruis, zijn wit, groen dan
wel bezet met rood-wit-groene schubben of dito regelmatige zeshoeken. De zomen
vertonen zilveren meanders en cirkels langs gouden getinneleerde palen, dan wel
opvolgende ruiten met schuins geblokte rood-wit-groene randen en rozetten in de
hoeken.1
Veel eenvoudiger van motief maar met goed herkenbare kleuren zijn achttien
1) De gekleurde gravure van B. Dolendo en de verzameling gekleurde historieprenten van de
collectie Van Kittensteyn, beide in de Atlas van Stolk, zullen in de opgave van de „bronnen
en literatuur" nader worden besproken.
18