ieo
ongelegen: zij stonden bovendien met 500.000 in het krijt bij de
hertogen van Brunswijk-Luneburg. Dringend noodigden zij de bondge-
nooten uit om hunne aandeelen in beide posten af te dragen „ten eynde
„haer Ho. Mo. daerdoor bequaem mogen werden gemaeckt het woord
„van den Staet met handt ende segel soo solemnelick bevesticlit metter
„daet te libereren ende te presteren". Op 11 Maart vond te 's-Gravenhage
de uitwisseling der ratification met Brandenburg plaatswaarna terstond
de werfgelden moesten worden afgedragen; pas in Juni stelden de Staten
van Holland hun aandeel beschikbaar, derhalve toen de vrede met
Munster reeds gesloten was. Tusschen den keurvorst en den bisschop
kwam 't niet tot een breuk. Eerstgenoemde hield twee regimenten
infanterie en een compagnie van elk der zeven cavalerie-regimenten in
dienst en dankte de overigen af (1).
O. OORLOG MET MUNSTER.
In Juli 1665 berichtte men uit Parijs, dat de bisschop van Munster
zich onder subsidie van Engeland onledig hield met de oprichting van
een „considerabel corps", waarbij ook de keurvorst-aartsbisschop van
Keulen, Maximiliaan Hendrik van Beieren, en de hertog-paltsgraaf
van Nieuwburg, Filips Willem, waarschijnlijk hunne troepen zouden
voegen. Bodewijk XIV gaf aan Zijne Britsche Majesteit te kennen, dat
hij zijn geld niet slechter kon besteden dan tot ondersteuning van
Munster en dreigde den krijgslustigen prelaat „syne forces vigoureuselick
„te sullen employeren tot harer Ho. Mo. defensie". Hield de bisschop
het zwaard in de schede, dan beloofde de koning de Staten-Generaal te
willen overreden om hem in zake Borculo voldoening te verschaffen,
Rijnberk aan Keulen, Ravestein aan Nieuwburg, in ruil van ander ge
bied, terug te geven (2).
Christoffel Bernard had in Munster den vierden man der landzaten
te wapen geroepen tot bezetting der steden en bracht op de Lipper heide
een veldleger samen. Hij liet werven in de Zuidelijke Nederlanden,
zelfs in de Meierij van 's-Hertogenboschzoodat vele Staatsolie soldaten
tot desertie werden verleid; niettemin verklaarde de landvoogd Castel
Rodriöo alle geruchten van werving voor den bisschop in de Spaan-
sclie Nederlanden valsch te zijn. De bisschop had twee plaatsen op
neutraal gebied als loopplaatsen aangewezenGemert voor het voetvolk
niettegenstaande verbod van den landcommandeur der Duitsche Orde
(1) Res. S. G. 8, 1!) Augustus, 8, 19, 23 September, 15 October, 12427 November,
3 December, Seer. Res. S. G. 23 September, 23 October 1665, 28 Januari, 2,7, 9 Februari,
17 Maart, Res. S. G. 22 Februari, 613 29 Maart, 561216 222930 April, 5 Juni
1666. Op het Algemeen Rijksarchief' is het op 16 Februari 1666 gesloten verdrag nocli in
originali, noch in afschrift aanwezig. Men vindt 't vermeld in de „Hollantse Morcurius"
yan 1666, hl adz. 33, doch zonder het geheime „tractaet van assistentie".
(2) Res. S. G. 22, 27 Juli 1665.
