356
te zwak voor zulk een groote macht, zoodat het gros naar Woerden
terugkeerde. Ruim 3000 man drongen evenwel tot Nieuwpoort door,
alwaar plotseling „het vriesent in doyent weer" veranderde, zoodat de
terugtocht voor het detachement was afgesneden, dat nu zuidwaarts naar
Zwammerdam trok. Königsmark, wien door den prins van Oranje het
behoud van Leiden was aanbevolen, liet op het bericht der vijandelijke
nadering Zwammerdam en Bodegraven ontruimenslechts een ruiterwacht
te Zwammerdam achterlatende, die den vijand niet afwachtte en
op Leiden terug trok. Hoewel Königsmark te Leiden over zeven regi
menten infanterie en 200 paarden beschikte, oordeelde hij geen aanval
te kunnen wagen, omdat „de Luyden te seer afgemattetverfrosen ende
„verhongeret waren". De Franschen hielden in Zwammerdam en Bode.
graven gruwelijk huis en dachten niet aan den hachelijken toestand
waarin zij zich bevonden, tusschen Nieuwerbrug en Alphen ingesloten zonder
cavalerie, zonder levensmiddelen indien alle Staatsolie aanvoerders
hun plicht hadden gedaan. Bij terugkeer van eene verkenning stootte
de kolonel en kwartiermeester-generaal Pain et Yin bij Zwammerdam
op den moordenden en roovenden vijand. Hij reed naar Gouda en wist
den magistraat en den commandeur Thouars wijs te maken, dat de
bezetting van Nieuwerbrug, welke anders verloren was, naar Gouda
moest teruggaan. Zich naar Driebruggen, halverwege Gouda en Woerden
begevende, zond hij bevel aan kolonel Manger en luitenant-kolonel Nicolas
d'Oliver Fullana om met hunne regimenten Nieuwerbrug te verlaten en zich
te Gouda te melden. Al spoedig ontwaakte bij Pain et Yin schuldbesef
over zijn onverantwoordelijke handeling. Maar 't was te laatde Franschen
konden met hun buit naar Woerden ontsnappen. Hunne Hoog Mogenden
verlangden van de hoofdofficieren der vijf posten „aenstonts pertinentelyck
„ende distinctelyck berichten, wat onlancx tusschen 'sLands Militie ende de
„vyandt soude mogen zijn gepasseert ende voorgevallen". De zekerheid,
waarin men achter de waterlinie meende te verkeeren, was in onrust
verkeerd. De Staten van Holland gelastten aan de officieren, die zich
voor hunne persoonlijke belangen te 's Gravenhage onthieldenonmiddel
lijk naar hunne garnizoenen weder te keeren, op straffe van cassatie.
Tevens ontwierpen zij plannen om 's-Gravenhage te versterken. De Prins
van Oranje vernam bij zijn terugreis op 30 December te Gorinchem
hetgeen was voorgevallen. Hij begaf zich terstond naar Alphen en her
stelde de door de Fransche onderneming ontstane wanorde. De kolonel
Pain et Yin boette in Januari 1673 zijn misslag op het schavot (1).
Reeds in de eerste dagen van den herfst had Karel II van Groot-Brit-
tannië neiging getoond tot den vrede: men vermoedde zulks althans.
(1) Res. S. G. 27, 29, 30 December, Res. H. 26, 27, 31 December Seer. Res. H. 27 De
cember 1672, S. G. Lias loopende 1673 dd. 1, 10 Januari, Pamfletten 10525, 10706—10711
10713. Zie Aanteekening N° 48.
