205
Ik zal vooral geen theorieën maken om hun land van
heikomst en hunnen graad van oudheid te vinden, maar
ik zal er u aanstonds uit een ander oogpunt over spre
ken, want die ellendige volksstammen spelen in de ge
schiedenis van den tegen woordigen oorlog een aanzienlijke rol.
Laat mij na deze korte beschrijving, na dezen blik bij
vogelvlucht, in eenige bijzonderheden treden omtrent het
land, waar ons legertje opereert. Zij zijn van gewicht
om het karakter van den oorlog te verklaren, dien wij
verplicht zijn te voeren. Ik lieb u reeds gezegdhet ge-
heele land is een onmetelijke woestijn, maar een woestijn,
die een zeer afwisselend aanzien heeft. Tot Erivan, in
1829 aan de Perzen ontnomen, is het een reeks van hooge,
rotsachtige bergen, van onmiskenbaar vulkanischen oor
sprong, want men vindt hier en daar uitgestrekte lagen
obsidiaanhet water is hier schaarschvan tijd tot tijd
treft men slechts een kom of een werkelijk meer aan,
zoo als dat van Gfoktsja, op achtduizend voeten boven
den zeespiegel; weinig groen, behalve eenige bloemen,
schraal gelijk al de bloemen der bergen. 'Bij Erivan be
gint de vlaktezij wordt in het midden gesneden door
de Araks, een betrekkeljk groote rivier, evenwel in dit
jaargetijde bijna overal doorwaadbaar; die vlakte wordt
ten zuiden begrensd door den Ararat en de reeks hoog
ten, die hem flankeeren en waarover de Turksche grens
gaat. Deze vlakte is om meer dan ééne reden merkwaar
dig over het grootste gedeelte harcr oppervlakte besproeid
door kanalen, die hun water nemen uit de Araks, zou
zij uiterst vruchtbaar moeten zijn, en toch vertoont zij
slechts armoedige aanplantingen van koren, gerst en ka
toen. Is het de aard van den bodem, de invloed van het
klimaat, buitengewoon heet en droog in den zomer, koud
in den winter; is het gebrek aan bemesting, of gemis
van goede bebouwing?
