208
nisch en belijdt den christelijken godsdienst. Dit is liet
bestanddeeldat de overhand heeftzelfs aan den ande
ren kant der grensin de richting van Erzeroem. Een
bevolkingzonder oordeel en zonder zedelijkheiddie het
herstel droomt van ik weet niet welk onafhanklijk ko
ninkrijk, vergetende, dat zij sinds eeuwen leeft van laf
heden, van diefstallen, van bedriegerijen van allerlei aard;
dat zij zich onderworpen heeft aan de Perzenaan de
Turkenaan de Russenaltijd diep buigende voor den
laatsten overwinnaar. Uit een berekening, waarvan de
staatkundige handigheid zeer betwistbaar en de krijgskun
dige onbekwaamheid in het oog loopend en zeker is, heeft
de Russische regeeringzich tot taak gesteldwat het
ook kosten moge, de Armeniërs, die Turkije bewonen,
te beschermen tegen de onderdrukking van het mahome-
daansche leger. Hieruit vloeien de betreurenswaardigste
gevolgen voort. Telkens als ons leger terug gaat en we
der over de grens trektna de dorpen ontruimd te heb
ben, aan welke het hulp en bescherming beloofd heeft,
is het verplicht al de inwoners mee te nemen met hun
goederen en kudden. Dan is het geen leger meer, vrij
in zijn bewegingen, gereed tot een aanvallende en een
verdedigende houding; het is een geleide voor een eiu-
delooze rij voertuigen, bevracht met grijsaards, vrouwen,
kindereneen ontelbare hoeveelheid veeen welks eeni-
ge zorg is, dezen geheelen ordeloozen hoop behouden bui
ten de aanslagen van den vijand te brengen. Dat is geen
onderstellinghet feit heeft zich tot twee malen voor
gedaan, met al de treurige tooneelen, die gewoonlijk de
marschen van dezen aard vergezellentot groote wanhoop
van de militairen, die gedwongen waren de uitdrukke
lijke bevelen van het staatkundig gezag te volbrengen.
Wij zijngelijk gij ziet, verre van den oorloggelijk hij
gevoerd wordt in de beschaafde landen, doorsneden van
