211
Het is van gewicht nu de andere zijde van het
vraagstuk te onderzoeken. Tegenover de erkende be
zwaren eener onderneming moeten de krijgskundigen toe
reikende middelen stellen om ze te overwinnen. Juist
daarin bestaan de goede militaire organisatie en het talent
der oorlogsmannen. In dit opzicht is hot duidelijk, dat
men het tegendeel doet van wat men had moeten doen.
Rusland heeft zich bedrogen in de schatting van de
hulpbronnen zijner wederpartijdit schijnt mij toe onloochen
baar te zijn. Op wien moet de verantwoordelijkheid dezer
noodlottige dwaling neerkomen? Is het op de diplomaten,
die verkeerde verslagen opsteldenof op de militairen
die te veel rekenden op de dapperheid van het Russische
leger? Ik weet het niet, en alleen de toekomst zal het
ons kunnen leeren. Maar dit is zeker, dat de dwaling
begaan is geworden en dat zij een onheilvollen invloed op
het lot van den veldtocht heeft gehad. Men heeft den
krijg begonnen met een veel te zwak legermet oügenoeg-
zamen voorraad, men heeft zich zelfs de moeite niet
gegeven sterke munitie-reserves te hebben. Het schijnt,
dat. men den marsch op Kars en Erzeroem beschouwde
als een militaire promenade, waarhij men Moektar Pasja
overhoop zou werpen zonder meuschen te verliezen, want
men had er niet aan gedacht, de hulp aan gekwetsten
ernstig te organiseeren.
Hit is met meer of minder voorbehoud toepasselijk op
al de afdeelingen van het actieve leger, zoowel in Azië
als in Europa; overal heeft het gebrek aan manschap
zich reeds bij de eerste ontmoetingen doen gevoelen
overal is men verplicht geweest versterking te vragen.
In den oorlog moet alles hij tijds gedaan worden; de
vertragingen brengen altijd de rampspoedigste gevolgen
te weeg. Op het oogenblik, waarop .de eerste verster
kingen begonnen aan te komen, was de gelegenheid om
