225
al hem treft, die, gelijk ik, veel geoefende chirurgijns en
gekwetsten gezien heeft, is de buitengewone eenvoudig
heid der Russische militaire heelkunde, geheel en al ge
grond op twee of drie bewerkingen, die in de mode zijn
en do rol spelen van algemeene panaceeën. Gij gaat hier
door voor een ten eenemale achterlijk mensch, bijna voor
een wilde, zoo ge een wond verbindt met gealeoholiseerd
waterom zich op de hoogte van de beschaving te stel
len moet men te hooi en te gras salicylzuur gebruiken
en ik weet niet welke bijzondere soort van watten, die
een buitengewoon ingewikkelden naam heeft, en met vree-
selijke kracht phenylzuur op alle wonden wrijven; onder
die voorwaarde behoeft gij niets te weten van de rest.
De manier iseenvoudig en gemakkelijk voor
den chirurgijn, zij is het veel minder voor den armen ge
wonde.
Toch heb ik tot mijn zeer groote verbazing, ondanks
deze ietwat elementaire heelkunde, ondanks de in schijn
zeer betreurenswaardige hygiënische omstandigheden, de
sterfte onbeteekenend gevonden, en de bedenkelijkste
kwetsuren genezen zeer goed. Het is waar, dat de ge
kwetsten tot heden bewaakt werden onder tenten, soms
zelfs in de vrije lucht, en dat niets de versche lucht ver
vangt bij de behandeling van de hevige wondkoortsen.
Wat de ziekten betreft, altijd talrijk bij marcheerende le
gers, zij hebben zich ras ontwikkeld onder den invloed
van de buitengemeene hitte, van het slechte water, van
het voedselwaarin het plantaardige bestanddeel in te
zwakke verhouding voorkwam.
Maar deze ziekten hebben nooit een gevaarlijk karak
ter gehadmeer of min hardnekkige moeraskoortsen
meer of min weerbarstige diarrheeën, eenige longpijpont
stekingen en een klein getal oogziekten, dat is alles wat
ik in onze hospitalen gezien heb. Gedurende de twee
