249
linie van bataille omver, snijden hem den terugtocht op
Kars af en dwingen drie zijner divisiën tot overgaaf. Zie
daar het brutale feit in al zijn zonderlingheid. Wat is
in dien tusschentijd gebeurd? Welke geheimzinnige too-
vergodin heeft in zoo weinige dagen het aanzien dei-
dingen kunnen omkeeren? Ik kan het niet weten en
wil geen onderstellingen maken, alleen de kalme en on
partijdige geschiedenis kan later dit bijzonder duistere
punt toelichten. Wat men zeggen mag, want dit behoort
tot het gebied der gedachten wisselingis, dat de slag
van 3 Oct., bekend onder den naam van slag bij Avlior,
een geheel eigenaardig karakter gehad heeft.
Het plan, overigens zeer vernuftig ontworpen, was
geheel gegrond op de onderstelling, dat Moektar-Pasja,
een veldheer, die, sinds het begin van den veldtocht,
geen enkele misslag van eenig gewicht had begaan, die
behendig partij had getrokken van het terrein eu van
onze geringste verkeerde schikkingenden onwaarschijn-
lijksten aller flaters zou begaan, namelijk Kigil-Tapa
te verlaten zonder Orlok, zijn terugtochtsljjn op Ivars,
flink te bezetten. Als men in deze onderstelling rede
neert, zijn de omtrekkende beweging van den generaal
Lazareff en de gelijktijdige aanval op Aladja en Avlior stra
tegische handelingenwaaraan men alle recht moet doen
wedervaren. IVIaar een aldus ontworpen plan had weinig
kans van te gelukken, toch is het gelukt. Moektar-
Pasja heeft inderdaad de fout begaan, die de Russische
generaals m het gelijk stelde. Rekendat de scherpzin
nigste man met eenige verbazing mag verwijlen bij een
feit van dezen aard. Ik weet wel, dat het niet ont
broken heeft aan uitleggingen om deze zonderlingheid
van het lot te verklaren: men zeide, dat Moektar-Pasja
sinds 23 Sept aan het hoofd gewond was en zijn wond
verborg, dat zijn chef van den generalen staf eenige
16
