148
onuitstaanbaar warm kan zijneen groot voordeel is.
Wij moeten hierbij ten slotte nog opmerken, dat de
genie, om de kosten der bouwwerken niet duurder te
doen zijn dan onvermijdelijk waszooveel doenlijk heeft
vermeden om de dure materialen met duur werkvolk te
doen verwerken. In de eerste vier jaren onzer vestiging
in Atjeh zijn nagenoeg alle houtwerken geconfectioneerd
van JavaPadang of de Straits Settlements gezonden
zoodat in Aijeh alleen de opstelling overbleef. Eerst in
1878, toen het aantal geschikte vrije Chineesche timmer
lieden in Atjeh zoozeer was toegenomen, dat hun dag
loon tot 2.(zonder meer) gedaald en dus weinig
hooger dan op Java was, is men er toe overgegaanom
de houten gebouwen in Atjeh zelf te doen aanmaken,
en werd daartoe een voorraad teakhout rechtstreeks van
Moulmein degroote stapelplaats van dit artikel in Achter-
Indië aangevoerdongeveer tegen denzelfden prijs, waar
op het djatihout te Batavia te staan komt.
De „particuliere industrie", waarvan het civiel bestuur
een paar jaar geleden zoo hooge verwachting had, be-
teekent in Atjeh nog zeer weinigzij is zooals trouwens
in eene geheel nieuwe nederzetting wel niet te verwon
deren is nog een hoogst feeder plantje. Het troepen
kampement te Olehleh zou door den aannemer binnen
één jaar worden opgeleverd; de opleveringstermijn is tot
dusverre reeds met een jaar verlengd. In hoofdzaak
zijn de aannemers in Atjeh niet anders dan onze tusschen-
personen voor het gebruik van de werkkrachtenwelke
daar toevallig beschikbaar of er gemakkelijk te brengen zijn.
Meer moet men, in de nog zoo geheel in wording
zijnde maatschappij in Atjeh, niet van hen verwachten;
het is eene hersenschim, wanneer men wil dat de „par
ticuliere industrie" nu reeds een belangrijken invloed op
de wijze van uitvoering van 's lands werken zou hebben
