68
De Mooifs raderbrancard. De medegenomen raderbrancard yan De
Mooij voldeed zeer goed in het bivak en tot transporteeren van zieken
van den Kraton naar de ambulancedoch tot vervoer van gekwetsten,
vooral gedurende lange trajecten, is die geheel onbruikbaar; de tril
lende bewegingen zijn zóó sterk, dat menig lijder vreesdezeeziek te
worden; ook wordt de schok bij het rijden over ongelijke wegen en
vooral bij het stooten tegen steenen volstrekt niet geheel geneutra
liseerd. -M. i blijft het alleen waarde behouden voor het transport
van zieken in het garnizoendoch zijn dan noodig twee in plaats van
één man, daar één man er geen stuur in kan houden,
Werkzaamheden in 't bivak. Niemand zal willen ontkennen, dat
de soldaat menigmaal verplicht is, werkzaamheden te velde te ver
richten, waarvoor in het garnizoen koelies worden gebezigd, en dat
die bezigheden niet altijd tot bevordering der gezondheid leiden, is
even waar als moeilijk te verhelpen. De soldaat te velde moet evenzeer
kunnen kooken als vechten, even goed huizen bouwen als putten
graven, privaten maken, enz., enz. En wanneer met oordeel te werk
wordt gegaan in het uitkiezen der werkzaamheden, in 't verdeelen
van den arbeid, en in den tijd van duur er van, dan zal 't zware
werken ook geen bepaald ongunstigen invloed op den algemeenen ge
zondheidstoestand uitoefenen. Doch op deze expeditie hebben wij he
laas den soldaat zien misbruiken op zulk eene ergerlijke wijze, dat
hierop wel eenigszins in het breede mag gewezen worden. Tot aan
de vestiging te Penajoeng viel er niet te denken aan geregelde ver
deeling van den arbeid; men mocht reeds blijde zijn, zoo de troep
niet geheel en al onbeschut tegen den regen lag en de levensmidde
len in voldoende hoeveelheid opgevoerd werden. Doch eenmaal te
Penajoeng gekomen, had de soldaat moeten gebruikt worden tot het
bouwen van doelmatige barakken, etc. en dit niet, zooals nu ge
schied is, bijna geheel aan zijne eigene vindingrijkheid en ijver over
gelaten moeten worden. liet loopgravenwerk was noodzakelijken
hoe slecht ook voor zijne gezondheidkon dit niet vermeden worden
ten minste zoo het noodig wasreeds in de onmiddelijke nabijheid van
ons kampement met het maken van loopgraven een aanvang te maken.
Grondverzet. Niet alzoo het kolossale grondverzetdat in den Kra-
