71
moest overigens gunstig genoemd worden. Doch op de tentoon
gespreide groote krachtsinspanning moest reactie volgen, en toen de
hevigste actie voorbij wastoen de strijd na de inneming van den
Kraton als volstreden beschouwd^ werd, bleek het, dat de soldaat
door dat voortdurend in beweging zijn kunstmatig op de been ge
houden wasna de inneming van den Kraton begint de gezondheids
toestand eerst zeer onrustbarend te worden. "Want aan het bestaan
der cholera waren wij gewend geraakt.De vatbare individuen waren
weggemaaid, en smeulend brandde het vuurtje slechts voort tot tijd
en wijle er nieuwe brandstof werd aangevoerddan flikkerde het
weer tijdelijk op, doch leefde overigens smeulend voort; tot het
laatste toe bleef de cholera ons bij. Men schijnt er toch eene zekere
immuniteit tegen te kunnen krijgen, want opvallend was het, dat er
zoo weinig gevallen voorkwamen onder een troep, waar de ziekte
in een korten tijd een aantal slachtoffers gemaakt had. Kwamen er
dan weer versche troepen aan, zooals b. v. het 2e bataillon Infanterie,
dan was de sterfte daaronder gedurende een paar dagen hevig, waarna
de cholera ook de manschappen van dat korps verder tamelijk wel
met rust liet. Het linkerhalf 14e bataillon Infanterie had tamelijke
verliezen geleden, doch was gedurende zijn verblijf in den Kraton
er van verschoond gebleven. Toen wordt de onzinnige maatregel
genomen, dat bataillon vlak naast de choleraloodsen en het kerkhof
en zelfs boven graven te legerenen er komen eenige gevallen voor,
waarna het verder ongestoord gelaten wordt en verder ongestraft te
midden der cholerazieken en lijken mag wonen. Ik geloof niet
dat de choleraepidemie in Atjeh de wetenschap een stap verder ge
bracht heeftook daar moest men zichwat de verspreiding betreft,
met de gewone theoriën over drinkwater, in de lucht zwervende
smetstoffen, etc., behelpen.
Koortsen. Reeds vóór de inneming van den Kraton vertoonden zich
veel koortsenwel goedaardigdoch van lieverlede meer in galkoort
sen overgaande. Naarmate de onreinheid in het kampement toenam
en de stank der uitwerpselen meer intense werd, werden de gal-
evacuatiën per as et per anum overvloediger. Het was alsof die
stank', in het bloed opgenomen, een haematogene icterus opwekte,
