439
Niemand, die in de gelegenheid is geweest, de zaken van eenigs-
zins nabij te beoordeelenzal willen bewerendat met de aanwezige
middelen steeds zóó veel is verrichtals had kunnen geschieden
wanneer door eene goede, doeltreffende organisatie een geregelde
gang van zaken was gewaarborgdafgescheiden nog van de ontzagge
lijke verliezen, die gedeeltelijk als gevolg van gebrek aan regelmaat
en orde geleden zijn. Het dwangarbeiderscorps, dat de 2° Atjeltsche
expeditie volgde, was min of meer georganiseerd, doch het bleek
al spoedig, dat die organisatie eenvoudig slecht was, zoodat in den
loop van den oorlog hierin eenige verbetering kwam. Of de nieuwe
organisatie in allen deele voldaan heeft, weten wij niet, maar wij
betwijfelen het. Organisatiën ontstaan onder den 'drang der om
standigheden, en te voren niet rijpelijk overwogen, zullen zij gewoonlijk
fiasco maken. De nieuwe organisatie verdween in 1878 als gevolg
der vredesfictie en der bezuinigingswoede en werd vervangen door
eene andere, die vooral onder de gewijzigde omstandigheden volstrekt
niet aan de behoefte kon voldoen. Eenige duizende menschen
kunnen niet door een persoon met een slechts middelmatig en
weinig talrijk personeel goed geadministreerd, veel minder nog bo
vendien doeltreffend aangewend worden; dit is eenvoudig onmogelijk.
Het is o. i. allernoodzakelijkst, dat in de dringende behoefte aan
een goed geregeld transportpark, zoo onmisbaar in den oorlog, zoo
spoedig mogelijk voorzien wordt.
Hot beste zou voorzeker zijn, dat steeds een volledig koeliecorps, van
het noodige kader voorzien, voltallig en geoefend gereed stond om
elke expeditionaire colonne te volgen; maar zoo iets kunnen we ge
rust als eene hersenschim beschouwen, daar het op den duur eene
zéér kostbare zaak zou wordenmaar er is, dunkt ons, toch wel iets
op te vinden om een beteren toestand in het leven te roepen dan de
bestaande is.
Dwangarbeiders zullen steeds het hoofdelement van onze transportmid
delen uitmakendaar is eenmaal niets aan te doen, al is het niet
geheel overeenkomstig de Wet. Het ware intusschen te wenschen, dat
de Wet gewijzigd werd naar de behoefte en door het ten oorlog zenden
der dwangarbeiders voortaan geene wetsverkrachting meer werd ge
pleegd.
