452
Hij bleef a tort et a travers aan zijn stelsel hechten.
Een ieder, die met een onpartijdig oog den Atjehschen oorlog ge
volgd heeft, zal het in zooverre met don Heer JSticlou eens zijn, dat
na het nemen van den Kratonmet de voorhanden middelen, de
verovering van het geheele land eene onmogelijkheid moest worden
geacht; maar was eene geheele verovering wel noodig? Eene ge
voelige les, een flink gevecht, waarbij de vijand eenige honderden op
het slagveld achterliet, ware waarschijnlijk voldoende geweest, en had
o. i. met de beschikbare middelen wel kunnen plaats hebben.
De moeilijkheden bij het oprukken in 's vijands land zijn vele; het
valt niet te ontkennen; maar ze zijn in Atjeh niet grooter dan elders,
dan in de Pasocmah b. v. of in Bandjermasin of op Bali. Ontmoet
men hier bamboe-doeri en lagunes, daar vindt men bergpaden, ravijnen
of zoutpannen; het eene is al even lastig en onaangenaam als het
andere. Sawahs on kampongs zijn overal, en ook in Atjeh niet an
ders dan elders. Men heeft de terreinbezwaren in Atjeh dikwijls
sterk overdreven, maar 't is natuurlijk, dat die voor troepen, die ge
woon zijn zich te bewegen op effene exercitievelden en groote wegen in
de nabijheid onzer groote garnizoensplaatsen bijna onoverkomelijk zijn.
Tegen de grootere getalsterkte van onzen vijand in Atjeh staat de
grootere sterkte der troepen, waarover men beschikte, dan in eenigen
anderen krijg.
De afstanden, in Atjeh afgelegd, ofschoon op de kaart schijnbaar
vrij groot, zijn in werkelijkheid niet groot, uitgezonderd enkele in
de latere perioden van den oorlog. De gebeurtenissen na de om
trekking van den Kraton deden duidelijk zien, dat de vijand waar
lijk zoo heel ver niet weg en ook niet van plan was, zich door
groote woorden of bedreigingen uit het veld te laten slaan. Hij
moest met kracht worden aangegrepen, zooals men in 1878 en 1879
heeft gedaan, toen de moeilijkheden grooter waren dan vroeger
de afstand van den Kraton naar Indrapoeri scheelt heel wat met
dien van den oever der zee naar den Kraton en naar Longhatali;
en de vijand had later zeer goed ingezien, hoe moeilijk het ons
viel, natte sawahs te passeeren, en zette die kunstmatig onder water,
waar hij vroeger niet aan gedacht had.
Dat het ook toen nog zoo lang geduurd heeft en men zelfs nu
