460
Het onder profiel brengen van de wallen van den Kraton en het
bouwen van logies daar binnen hadden o. i. tot later kunnen worden
uitgesteld, doch hadden moeten worden voorafgegaan door het verzekeren
der stormvrijheid en van eene goede gemeenschap met de reede. Dat
had onmiddelijk na don val van den Kraton gemakkelijker kunnen
geschieden dan later, toen de vijand dichter was opgedrongen. Drie
maanden zouden daartoe wel voldoende zijn geweest. Wat heeft
men aan netjes afgewerkte wallen of half afgewerkt logieswaar
binnen men zich toch niet rustig kan bewegenmaar in gestadige
onrust leeft en voortdurend op zijne hoede moet zijn om niet overvallen
te worden?
De toestand, waarin Pel werd achtergelaten, kan den toets van
een onpartijdig onderzoek niet weerstaan. Wij gelooven niet, dat
er in het leger één denkend officier wordt aangetroffen, die met de
hand op het hart den maatregel, die dien toestand in het leven riep,
zal kunnen of willen verdedigen. Dat kan alleen blinde ingenomen
heid, partijzucht of onbekendheid met de toestanden, en daar wij
niet schrijven voor partijdigen, zullen we daarover niet verder uit
weiden.
De moesonvrees, die de 1° expeditie in een terugtocht veranderde,
deed Generaal Van Swieten dezelfde fout maken, hoewel het toch
later bleek, dat onze troepen wel in staat waren, de onaangenaamheden
van het weder te trotseerenmen denke aan de maanden, doorgebracht
in de bivaks te Anagaloeëng en Montasih-Mesigit met bandjirs, zooals
de Generaal Van Sivieten er geene enkele heeft behoeven te doorstaan.
Pel kon in het begin niet anders handelen dan hij deed, en de
middelen in aanmerking genomen, die men hem verschafte, deed hij
het op schitterende wijze. De vraag is echter of ook zijne latere
handelingen in allen deele den toets der critiek kunnen doorstaan.
Zijn stelsel om door den aanleg van eene reeks van bentings van
Kroeëng Baba tot Kroeëng Biaaau de vallei van Groot-Atjeh, den
vijand den toevoer te ontnemen, is gebleken eene hersenschim te zijn
geweest, zooals het AtjeliAvama er zoo velen heeft voortgebracht.
Wij kunnen het ons voorstellen, dat het onder den drang der omstan
digheden, die menig ander reeds vroeger zouden hebben geknakt,
bij een man als Pel kon ontstaan, die, hoe dapper en energiek be-
