464
dienste staande middelen niet moeilijk was, vooral ook omdat hij,
zoo die middelen al onvoldoende bleken, slechts te Spreken had om
die te krijgen, was voor Pel veel moeilijkermaar het zou ook voor
hem mogelijk zijn geweest, zoo hij na zijn optreden onmiddelijk had
gesproken, zooals zijn hart het hom ingaf, als hij met evenveel klem
had aangedrongen op den terugkeer der naar Java gezonden troepen
als op de terugzending van liet door Van Swieten onnoodig geoor
deelde achterlaadgeschut.
Pel zocht in liet begin evenzeer heil in eene passieve verdediging
als Van Swietenterwijl het minstens genomen eene actieve had
moeten zijn om de bereiking van het doelerkenning van onze meer
derheid door den vijand mogelijk te maken. Zelfs het schijnbaar
agressief optreden in de tweede periode Pel in 1876 had het passieve
verdedigingsstelsel op den achtergrond; die operatiën werden alleen
begonnen, omdat het, ook met de aanvankelijk daargestelde benting-
linie onmogelijk bleek, met eenig succes den verdedigenden oorlog
te blijven voeren.
Voorzeker heeft die gedeeltelijk daargestelde linie Kroeëng Baba
Kroeêng Bia ons niet veel verder gebracht, maar integendeel schat
ten van geld verslonden en ons leger in liooge mate gedemoraliseerd.
Kan er iets nadeeliger zijn voor een leger, dan in kleine, versnip
perde afdeelingen als 't ware voortdurend opgesloten te zitten in
zeer kleine ruimten, telkens en telkens weder door een uittartenden
vijand met meer of minder succes beschoten, zonder dat men ooit
dien vijand het zwijgen mocht of kon opleggen? In 1877 en het
begin van 1878 zijn dan ook in Atjeh meer zelfmoorden gepleegd
dan in normale tijden in tien jaren in het geheele leger. Hoevelen
hebben bovendien hunne gezondheid verloren door den voortdurend
gespannen toestand, waarin men, binnen die versterkingen opgesloten,
dag in dag uit verkeerdeHet was dan ook eene ware verademing
voor het leger, toen eindelijk in 1878 met dien onhoudbaren passieven
toestand gebroken werd.
En toch zou die passieve houding [we zeiden het reeds] misschien
tot het doel hebben geleid, zij het dan ook na, wie weet hoe lang
en tijd, indien de telkens terugkeerende vredesfictie en troepen
vermindering onder het bestuur van den Gouverneur-Generaal Van
