465
Lansberge daarop niet waren gevolgd, die haren oorsprong hadden
in de ij dele gedachte, dat de vijand den strijd moede was en de
vredespartij, die naar onze meening toen evenmin bestond als vroeger,
eindelijk het overwicht had gekregen op de oorlogspartij. Naar onze
overtuiging is er eerst eene vredespartij ontstaan na de gevoelige
slagen, in 1878 en 1879 aan den vijand toegebracht. Eerst toen
heeft de vijand kunnen zien, dat wij, als wij maar ivillen, hemde
baas zijn, en heeft ten minste een groot gedeelte van het volk zich
gebukt onder het ijzeren juk der noodzakelijkheidmaar ook nu
nog is dat gevoel niet algemeen en is het zaak, zoo voorzichtig
mogelijk te werk te gaan en op alles voorbereid te zijn. Hoewel
dit door ieder subaltern officier wordt ingezien, schijnt het bij de
Regeering niet begrepen te worden en vleit zij zich weer met eene
hersenschim, vil steeds veel meer troepen terugtrekken dan noodig
en nuttig is, tot, ja, tot dat men genoodzaakt zal zijn, de terugge
roepen troepen op nieuw naar Atjeh te zenden en op nieuw krijg en
verwoesting over het land te brengen, dat reeds zooveel geleden
heeft, dank zij ons systeem om een veroveringsoorlog te voeren met
proclamation, contracten en onderhandelingen, met een vijand, die
zich noch aan het een, noch aan het ander stoort, zich door niets
gebonden rekent en alleen bukt voor het recht van den sterkste,
nadat hij gevoelig heeft ondervonden, dat hij de sterkste niet is.
Nog een enkel woord over het in Atjeh ten deele zoo zeer mis
bruikte benting stelsel.
Dat stelsel werd het eerst op ruime schaal toegepast door den
Generaal De Koek in den Javaschen oorlog. Op Java kon het tot
een goeden uitslag leiden, omdat het, aanvankelijk in ruimen kring
toegepast, den vijand later nauwer en nauwer insloot en alzoo, het
oorlogsterrein en de aan den oorlog verbonden onkosten verminderende
den vijand van zijne hulpbronnen afsneed.
Later, tijdens den Bandjermasingschen opstand door den Luitenant-
Kolonel Verspijck toegepast in de Z. O. afdeeling van Borneokwam
het meer overeen met het in 1878 en 1879 in. Atjeh toegepaste
stelsel van etappepostendat alzoo de noodzakelijke steunpunten voor
de operatiën vormde.
Zooals het door Pel in de tweede periode, bij wijze van afsluitings-
30
