106
Hoe is Java, hoe Sumatra onder ons gezag gekomen? Door de rechterlijke
macht, door policie en civiele ambtenaren?
Waartoe die koortsachtige haast om het vereenigd militair en civiel
gezag in Atje.li te splitsen, daar waar men de ondervinding van Sumatra's
Westkust voor zich had? Was de Generaal Van der Heijden in de oogen
der Regeering niet meer de aangewezen man om dat vereenigd gezag te
voeren, waarom het niet aan een ander officier van verdienste opgedragen
Dat die splitsing tijdig is, kan o. i. nooit beweerd worden. Toen zij op Suma
tra's Westkust werd ingevoerd, achtte de Generaal Van Sivieten haar nog niet
gewenscht; maar niemand kan beweren, dat nu reeds in Atjeli dezelfde
toestanden ingetreden zijn als toen op Sumatra's Westkust. Wij willen
over de laatste regeeringsdaad van den Gouverneur-Generaal Van Lansberge
verder zwijgen. Zij blijft voor zijne verantwoordelijkheid even als zijne
kaleidoskopische Atjelische politiek.
Zóó veel strategische kennis verraadde die politiek in de eerste periode
zijner regeering, dat de onderwerping van Groot-Atjeh niet gezocht werd
in het brandpunt van den tegenstand, maar liefst elders, in de onderhoorige
kuststaatjes, in allerlei partieele expeditiën in 1876 en 1877 tegen Simpang -
OlimMerbouwLangsarAnalaboe en Samalangan. In elk dier expeditiën
lag het denkbeeld van krachs versnippering onzerzijds in Atjeh opgesloten
en daarom waren zij even zoo vele fouten. Niet alleen waren wij te
zwak voor zoodanige krachtsversnipperingmaar we waren door die zwak
heid ook niet in staat, al de verplichtingen op ons te nemen, onvermijdelijk
aan onze vestiging op die kuststaten verbonden. Maar bovendien dwong
ons de hoofdmacht des vijands - in Groot-Atjeh zelf vereenigd geenszins
afleiding ergens anders te zoeken en haar derwaarts gedeeltelijk te lokken of
te doen verplaatsen. Later zal men die expeditiën wellicht coup de mam
demonstratie of diversie noemen, maar de tijdgenoot noemde ze fouten.
Die fouten zouden zeker niet gebeurd zijn, indien het beleid der militaire
operatiën in Atjeh, in stede van bij den Gouverneur-Generaal, bij den
toenmaligen Legercommandant berust had. Dat de Generaal De Neve
ten 'laatste toe omtrent de agressieve politiek in Atjeh de denkbeelden
van den Generaal Van Swieten toegedaan was, kan hem toch bezwaarlijk
euvel geduid worden? Dat was zijne opinie en deze hebben wij even
als die der tegenpartij te eerbiedigen. Wel is waar heeft de Gouverneui -
Generaal Van Lansberge later de politiek van den Generaal Van Swieten
en weêr later de agressieve politiek omhelsd, om weer later te verkon
digen, dat de agressie kon gestaakt worden, maar hij bleef bij die om
wisselingen van politiek toch prijs stellen op de diensten van den Generaal
