346
Ieder mindere weet, dat op het oogenblik, wanneer oen gevecht wordt
gevoerd, do chef zal moeten optreden met al zijne kennis van zaken
en zijne energie, en voor niemand is het onduidelijk, dat juist zulk oen
oogenblik, wanneer geen raad meer kan gegeven worden en alleen ten
koste van zijn prestige de chef het bevel kan overgeven, beslist over
den afloop met al zijne gevolgen.
Wanneer wij, die eenige expedition en verscheidene gevechten hebben
bijgewoond, aandachtig nagaan, wat is gebeurd en had moeten gebeuren,
dan zijn fouten (en niet het minst door ons persoonlijk begaan als
ondergeschikt officier) aan te wijzen, welke men had kunnen voorkomen,
wanneer van de tactische grondbeginselen niet was afgeweken en men
niet, als door een sleur geleid, op zoogenaamde Indische wijze den oorlog-
had gevoerd. Het gebruik van de troepensoorten deed meer aan mis
bruik denken dan aan een goed geleid samenwerken van verschillende
elementen. De kracht en de uitwerking werden bij mindere bekendheid
miskend door den last van het transport, het onderhoud en de beveiliging
liooger te stellen dan het voordeel, op beslissende oogenblikken daarvan
te trekken. Niet overal en altijd zijn Cavalerie en Artillerie te gebrui
ken, maar bepaaldelijk meer en beter dan bij vele gelegenheden in de
laatste vijftien jaren heeft plaats gehad, zoover door ons gezien en nage
gaan is kunnen worden.
De moeilijkste oorlogsvoering blijft altijd de verdedigende, want daarin
moeten aanvoerders, behalve gezond verstand, snelle besluitvaardigheid,
tact en stoutheid bezitten, die door het gebruiken dezer hoedanigheden
de berekeningen van de bekwaamste legerhoofden bij de aanvallers kun
nen teleurstellen.
De krijgsgeschiedenis van alle tijden en volken leert ons, dat niets
een zelfs in den krijg goed geoefenden vijand meer belemmerd heeft dan
eene hem vreemdsoortige, op de gesteldheid van land en toestanden
gegrondveste strijdwijze. De vlugge Partische ruiterij stelde de wereld-
bedwingende Eomeinsche krijgskunst evenzeer te leur als de strijdwijze van
de bewoners van het Pijreneesche schiereiland den Romeinen oneindig meer
moeite kostte bij het tenouderbrengen van hen dan van geheel Gcillië.
.Niet door navolging van de Romeinsche krijgskunst bleven de Batavieren on
overwonnen en werden Rome,s bondgenooten, maar dooreen schrander gebruik
van hunne eigene krijgskunst. Do Zwitsers weerstonden met eene op hunne
bergstreken juist berekende krijgsvoering de legers van Oostenrijk en Frank
rijkde Corsïkanen konden alleen daardoor een langdurigen bloedigen kamp
tegen de Franschen volhouden, alvorens tenondergebracht te worden; terwijl
