58
tuig en de wijze van opladen, daarbij gevolgd, zeer wenschehjk zou
achten, zijnde hij echter onbekend met de samenstelling van het
Zivitsersche tuig; daarna dat schrijver, onder allerlei soorten van
draagtuigen, die hij in Inclië zag, het Zwitsersche miste; ten slotte
van het tegenwoordig proefmodel trek- en draagtuig (waarmede dat
tot 8cm Berg bedoeld wordt) gezegd, dat kennelijke gebreken er aan
kleven en het de onverdeelde goedkeuring niet kan wegdragen van
hem, die er kennis mede maakt, onder vermelding, dat het aantal
drukkingen op den marsch van Salatiga naar Babakan en terug, in
Augustus en September 1880, zeer aanzienlijk was.
Ondergeteekende stelt het volgende daartegenover.
Het te Batavia ter beproeving vastgestelde model „Draag-en trek-
tuig" compleet voor muildieren tot 7.5™ berg- Mat. P. M." was een
der in 1879 aangemaakte „Draag- en trektuigen voor muildieren P. M."
(waarover hieronder nader), waarvan alleen de bok gewijzigd werd
voor het vervoer van het 7.5™ A. bergmaterieel.
Het lag toch voor de hand om bij het nieuwe bergmaterieel
zooveel mogelijk gebruik te maken van een draag- en trektuig, dat
goed voldaan had bij de in 1879 en later genomen proeven tot het
doen dragen van het 8™ bergmaterieel. Zonder geringschatting
van de ondervinding en zienswijze in andere landen, werd gebruik
gemaakt van eigen ondervinding over eene reeks van jaren, om op
do minst kostbare, minst tijdroovende en de meeste kans op eene
goede uitkomst beloovende wijze een goed tuig te bekomen.
Dat nu het draag- en trektuig voor het 8™ bergmaterieel een goed
tuig is, moge uit het volgende blijkendat tevens een kort overzicht
bevat der wording van dat tuig.
Toen het materieel van den berghouwitser van 12™ op de in 1864
alhier aangevoerde muildieren zou worden gedragenwerden de daar
toe bestemde draagtuigen in den Artillerie Constructiewinkel te
Soerabaja aangemaakt volgens de constructieteekeningenvoorkomen
de in: „Tafelnheft zur Iustruktion fiir die Bedienung der Gebirgs-
haubitzen, enthaltend die Ordonnanz über die Geschützröhredie
Laffete, die Munitionskastendie Bastsattel und die Beschirrung der
Schweizerischen GebirgsartillerieZurich, 1848".-Het materieel
van den berghouwitser van 12™ toch, hoewel oorspronkelijk ver-
