121
aan de onwettigheid om dwangarbeiders op expeditie te zenden, zon
der toestemming van den dwangarbeider zeiven. In het nieuwe ont"
werp betreffende de indeeling en tewerkstelling van de veroordeel
den tot dwangarbeid in deze gewesten zoude geene sprake meer zijn
van de aanwijzing van bepaalde strafplaatsenten einde van hen
partij te kunnen trekken overal, waar 's lands belang hunne diensten
mocht vereischendus ook te velde bij het leger. Voor eene betere
administratie zouden de dwangarbeiders in eenige centrale gevange
nissen gekazerneerd worden, voornamelijk om in tijden van oorlog
of bij expeditiën aanstonds ter beschikking van het legerbestuur te
kunnen worden gesteld, om zoodoende eene voldoende hoeveelheid
koelies voor het transportwezen te velde te hebben. Daar wij weten,
dat onze dwangarbeiders te velde steeds bij alle expeditiën zeer
goede diensten hebben bewezen, valt van dat nieuwe ontwerp niet
anders te zeggen, dan dat het ten bate van het leger zal zijn.
"Wordt het in dit opzicht niet gewijzigd, dan kan het nieuwe stelsel
van dwangarbeid in Indië de voorbode worden van eene goede rege
ling van ons Indisch militair transportwezen te land, mits men geene
bovenmatige eischen stelle. Hoe dat mogelijk is, zullen we later aan-
gevep. Thans wijzen wij slechts op de geschiedenis der dwangarbeiders
tijdens den Atjehschen oorlog en de uitmuntende diensten, die door
hen gedaan zijn, vooral toen het legerbestuur, d. i. de Intendance,
gedwongen werd, aan het transportwezenden Treinte velde meer
aandacht te wijden. De eer van in eene ordelooze en maraudeerende
bende uit het Indische bagno organisatie en tuchtgoede administratie,
behandeling en verpleging te hebben gebracht, waardoor de Generaal
Van der Heijden lauweren kon plukken met zijne steeds goed ge
voede en van alles voorziene, in de XXII en XXVI moekims
ageerende troepenmacht, komt in de eerste plaats toe aan den ge
pensioneerden Kapitein der Infanterie Kaufmann, die gedurende de laat
ste jaren het groote dwangarbeiderscorps in Atjeh met flinke hand be
stuurde. De Indische Regeering is aan dien man veel schuldig!
Wat had de Generaal Van der Heijden kunnen doen zonder eene
goede organisatie van het dwangarbeiderscorps? „II n'est point de
subordination ou de crainte pour les estoinacs vides", zeide Napoléon I.
Denken wij echter niet alleen aan eten, maar ook aan onze gekwet-
