140
gros der geroutineerde werklieden en handlangers zoude berooven,
in een tijd, dat hunne diensten minder dan ooit gemist en tegen
die van ongeoefenden geruild kunnen worden, terwijl het zeer te
bezien zoude zijn of men bij den Treiu goede larfdragers aan hen
zoude hebben, maar het boven allen twijfel verheven is, dat men
aan hen niet genoeg werkkrachten heeft. De geschiedenis van onze
expeditiën na 1816 heeft ons geleerd, dat wij hoofdzakelijk voor die last
dragers gebruikten hoelies en dwangarbeiders. Wijden wij aan beide
elementen onze aandacht. Bjj vele expeditiën vond men in het gewest,
werwaarts dc expeditie werd gezonden, koelies genoeg. Bij verschei
dene andere expeditiën moesten de koelies echter van elders worden
medegenomen. Zij werden of vrijwillig aangeworven of geprest of
volgden, zoo als gedurende den ParZH-oorlog en onze expeditiën op
TimorCelebesenz., onze colonnes als hulptroepenbij duiicnden.
Hierop valt bij een oorlog met een buitenlandschen vijand niet
onvoorwaardelijk te rekenen, vooral niet, wanneer Java het terrein
van den oorlog is. Men denke dan niet aan de hulptroepen, die
van 18251830 op Java van Menado en GorontaloBoetonTer-
nate en TidoreGoa en Tello, gezamenlijk 3600 man sterk,
konden komen, al lezen wij zelfs in het ten jare 1824 vernieuwde
Bongaaische tractaat, dat de vijanden van Nederland ook de
vijanden van den vorstenbond op Celebes zijn! Wij moeten dus
onze dragers bij don Trein voor Java niet zoo ver zoeken, om de
organisatie van deze dienst bij het uitbreken van den oorlog niet
te doen mislukken. Nu en dan bezigden wij voor koelies bij onze
expeditiën de pioniers van de Madoereesche barisan. Ook op hen
moet niet meer worden gerekend. Maar meermalen werden vrijwil
ligers als koelie geworven of dienstplichtigen opgeroepen. Is het
laatste een euphemisme van pressen? Wij zijn verklaarde tegen
standers van het pressen, even als van het dwingen van dwangar
beiders om te velde lastdragerswerk te doen, omdat het niet in de
Wet staat noch op den weg van eene Regeering als de Nederlandsch-
Indische mag liggen, dwangmiddelen buiten de Wet toe te passen.
Welke Inlanders zijn dienstplichtig voor koeliediensten bij het leger?
Zie eene duidelijke definitie van dat tractaat in Prof. Dr J. J. De Hollander''s
„Land- en Volkenkunde van Ned.-Indië"
