I
445
geloopen zijn, een van de grootste politieke fouten(1) die sedert 1816 op
liet gebied der koloniale staatkunde zijn begaan."
Voor velen wij zeggen het den sedert overleden Minister van Oorlog
na is het eene uitgemaakte zaak geweest, dat de oorlog met Atjeh,
dank zij ook den slechten invloed, dien de werken van Loudon's gediens
tigen adjudant hebben uitgeoefend op het oordeel van het leekenelement,
onvermijdelijk was en het beleid van dien Gouverneur-Generaal in deze
aangelegenheid niet dan lof verdiende. „He t scheen mij plichtmatig"
zeide de Heer De Roo van Alderwerelt „door een woord van protest,
de verbreiding van dergelijke onjuiste opvattin gen, zoo veel in mijn ver
mogen is, tegen te gaan."
Wie het slechts om historische waarheid te doen is, moet zoodanig
streven zoo veel mogelijk in de hand werken. X.
Een slotwoord over de eerste Atjehsche
expeditie door Generaal P. G. Booms. Am
sterdam, J. II. De Bnssy, 1881 [Overge
drukt uit „De Indische Gids" van Novem
ber 1881.]
„Ik stel aan allen niet denzelfden eisch, maar doe een hoogen eisch
aan een Minister. Is dat te strengWie kent ze niet, die woorden uit
MultatuWs „Vorstenschool," het werk van den man, wiens karakterisee
ring van den Atjehschen oorlog als het begin van het einde velen nog zoo
versch in het geheugen ligt
Men mag ook een hoogen eisch stellen aan oud-Gouverneurs Generaal,
die, zoo als de Heer Loudon, het geheim staatsarchief openstellen voor
een hunner adjudanten om daaruit gegevens te putten voor de samenstel
ling van historische werken, die dienen moeten om hun aangevallen beleid
te verdedigen, en aan den inhoud van zoodanige werken openlijk hunne
sanctie verleenen. Dat het bekende boek Loudon en Atsjinvan den
overbekenden pleitbezorger van dien Gouverneur-Generaal sedert dooi
de onverbiddelijke critiek van personen, die officieele documenten niet
tegen beschouwingen, handigheden of groote ivoorden willen verwisselen,
voldoende tot de juiste waarde herleid is, behoeft niet meer te worden
betoogd. De Heer Loudon had een nog handiger minder oppervlak-
kigen pleitbezorger moeten hebbenvooral omdat hij kon voorzien, dat
(I) De cursiveering is van den schrijver.
23
