25
te houdenaan het staatkundig leven neemt hij deelook daar tracht
hij, even als in het maatschappelijk leven, zijn invloed te vermeerderen.
Wat hebben de hoofden van het leger gedaan om in het belang
daarvan, ook buiten de militaire maatschappij te werken? Wees ook niet
de Kapitein Van Dam van Isselt op den geringen invloed van het Neder-
landscli officierscorps in zijne schoone voordracht voor de „Vereeniging
ter beoefening van de krijgswetenschap", toen hij sprak over „De oplei
ding van den officier met betrekking tot den staat en do maatschappij
Wij moeten trachten, onze individualiteit niet alleen in militairen,
maar ook in niet militairen zin krachtig te ontwikkelen. Die indi
vidualiteit is vooral voor den Indischen officier zoo noodig, omdat
zij hier zoo vaak op den voorgrond moet treden. Wellicht kan hare
ontwikkeling ten goede komen van het beginsel om op de bezittingen
buiten Java en Madoera, even als voorheen, het civiel en militair
gezag in handen van den officier te geven. Wij kunnen de weder-
toepassing van dat beginsel bevorderen door ons meer te laten gelden
op staatkundig en wetgevend terrein, d. i. onzen invloed buiten het
leger te vermeerderen. Een goed werkende Generale staf kan daartoe
hot middel zijn; maar men beginne met het beginafscheid te nemen
van het oude régime. Met dit woord omschrijven wij veel, maar
niet te veel om in verklaringen daarvan te treden, welke wij vermee-
nen, achterwege te mogen laten. Onze hoofdofficieren moeten do
mannen zijn, die het leger buiten de militaire maatschappij vertegen
woordigen en hun vijand evenmin moeten ontzien als de priester den
zijnen. Zij zijn daartoe door hun rang, kennis en ondervinding de
aangewezen personen, en doen zij dat goed, dan zal men hen en in
hen het leger meer en meer ontzien; dan zijn zij in waarheid officier
superieur. Zeker, is het moeilijk om, wanneer onze hoofdofficieren
ieder op hunne beurt geroepen kunnen worden, in 's lands ver
gaderzalen of hooge regeeringscollegiën te verschijnen, als gou-
vernements-commissaris of gevolmachtigd politiek agent met zen
dingen van bijzonderen aard te worden belast, kortom opdrach
ten te vervullen, zoo als iu EngelandFrankrijkDuitschlandOosten
rijk en Rusland aan officiereu gegeven worden, te omschrijven wat
een hoofdofficier kennen moet. Maar daaraan is bij het besproken
stelsel vau beproeving niet gedacht. Zóó ver wilde men niet gaan
