599
raderbaar van den officier van gezondheid de Mooij niet dikwijls
goede diensten kunnen bewijzen? Gesteld dat er maar een pikol
mede kon vervoerd worden en voor 't gebruik twee menschen noodig
waren, dan zou al veel gewonnen zijn, omdat die menschen, trek
kende' en duwende, veel minder krachtsinspanning zouden noodig
hebben dan dragers, en het doode voertuig bovendien nog feen koelie
zou hesparen. Bij moeielijke terreingedeelten zou men, door de
koelies van twee voertuigen te zamen te voegen, deze één voor één,
zoo noodig uit elkander genomen, kunnen laten dragen, om daarna
den weg te vervolgen. De wegen zonden daarvoor veel minder breed
behoeven te zijn, dan voor karren of wagens, zoodat voetpaden
veeltijds voldoende zouden zijn. Yoor schokken, die op ongelijke
terreinen het vervoer voor den gewonde bezwarend kunnen maken,
zou men bij 't vervoer van vivres niet behoeven te vreezen, De con
structie zou natuurlijk veel ruwer kunnen zijn dan die van de gewone
raderbaar. Wellicht zou het niet kwaad zijn, dat een duizendtal voertui
gen van dien aard werd aangemaakt, om bij expedities, naarmate van het
gebruik, dat men zich voorstelt, dat er van zal kunnen gemaakt worden,
te worden medegegeven, zij eten niet, drinken niet en beslaan, uit elkan
der genomen, niet veel plaats. Ik geef mijn denkbeeld voor t geen het
is, dat vaneen niet-deskundige. Meer bevoegden mogen er over
oordeelen. Wat mij betreft, niet in alle, maar toch in vele gevallen,
geloof ik -dat van zoo 'n middel van transport goede diensten zouden
kunnen worden getrokken.
X. verrichtte een goed werk, toen hij den moed had, de diensten,
bij onze expedities door dwangarbeiders bewezen, in een helder dag
licht te stellen. Zij verdienen dat. Tijdens de negen jaren van den
Atjeh-oorlog las ik steeds met leedwezen de gedurige uitweidingen
in de dagbladen over te goede behandeling dier menschen. Immers
wist ik, welke goede diensten zij, altijd zoo onderworpen en gewillig,
op het tooneel des oorlogs bewezen of zouden bewijzen, en lioevelen
hunner daar, niet alleen door ziekte en ontbering, maar ook door 't
vijandelijk vuur of zwaard sterven of gruwelijk verminkt worden, ter
wijl ik door eigen aanschouwing mede wist, hoe hunne behandeling,
vooral wat aangaat voeding, bijna overal, alles te wenschen overlaat
Het voedingstarief is zeer voldoende, maar de spijzen worden bij aanneming
