300
Alle soorten van geneeskundige certificaten waren daar te verkrijgen
en wel wat [sedert de „uitvinding" van de Staathuishoudkunde, zooals
Multatuli schreef] toen even zwaar woog als thans [of liever: wat
thans, sedert de „uitvinding", of „ontdekking", ik weet het niet recht,
van de Belastingen, nog zwaarder zou wegen]tegen een civielen prijs.
Let s. v. p. op dat „civielen."
De ambtenaar kon, om een paar voorbeelden te noemen, voor één of
meer muntjes (naar mate van het maandelijksch tractement; een maatstaf,
welke in Indië ook bij vele andere gelegenheden geldt), de ambtenaar
kon, zeg ik, bekomen:
een geneeskundig certificaat voor verlof naar Europa
wegens ziekte van hem zeiven;
idem, idem, wegens ziekte van zijne echtgenoote;
idem, idem, kind of kinderen
idem, idem, in t belang van de opvoeding der kinderen;
idem, idem, om eene bejaarde Moeder of Vader weer te zien;
idem, enz. [vul slechts in; alle redenen, welke verblijf
in Europa wenschelijk kunnen maken, waren met de
grootste zorg vermeld].
Ook voor kleinere verloven [binnenlandsche] werden geneeskundige
certificaten gefabriceerd; bijv. naar een koel klimaat, naarde
plaats, waar (heel toevallig) de Schoonvader of Schoonmoeder van den
„patiënt", of diens echtgenoote, woonde, enz. enz. enz.
De bureaux en het „schutteren waren evenmin vergeten. Men kon,
om welke reden ook, vrij van een of ander bekomen, krachtens het
certificaat van den Doctor-fabrikant, die helaas! „wegens acclimatorische
ziekte" Java heeft moeten verlaten, doch hoopte terug te keeren.
Eene beroemde fabriekals de hierbedoelde, bestond slechts te Batavia.
Maar, zooals men meer ziet, de concurrentie bleef niet uit. Zelfs daar,
waar men er vroeger nooit van gehoord had, ontstonden fabriekjes op
heel kleine schaal. Hoofdzakelijk bepaalden die fabrikanten zich tot
de levering van geneeskundige certificaten voor verlof naar Europa, of
naar een koel klimaat.
Het bekend worden van de handelingen dezer philanthropen was het.
wat het Koloniaal Bestuur er toe bracht, althans iets te doen in 't be
lang van 's Rijks schatkist.
De fabrieken te Batavia en de navolgers van den beroemden fabrikant
elders hadden het Opperbestuur doen ziendat menig ambtenaar, die in
