301
Holland tot den laatsten dag zoo gezond was geweest als een vischje in
t water, na betrekkelijk korten tijd, zóó ziek was geworden, dat verlof
naar Europa- als dringend noodzakelijk werd geconstateerd.
Onder die ziekten bekleedde de „hartkwaal" een eerste plaats.
Meestal echter werd die hartkwaal gerekend onder de categorie van de
met-ongeneeslijke ziekten. Leeken beweerden zelfs, dat een zeer kort
verblijf by haar ot hen, die in Europa waren achtergelaten, de beste
obat zou zijn.
Die leeken-voorspelling kwam niet zelden uit. Bewoners van Bata
via zagen dikwijls patiënten, als de bedoelden, binnen de twee jaren te-
rugkeeren; niet alléén, maar vergezeld van eene „zij", die vermoede
lijk althans de oorzaak van de kwaal was geweest.
Ook zag men diepbeklagenswaardige lijders, met kisten vol boeken,
krachtens het fabriek-certificaatnaar Holland gaan, om, verlicht door
het A en B, dat hen hier zoo zwaar had gedrukt, al heel spoedig naai
de Oost terug te keeren. Ook zij hadden, min of meer, aan een hart
kwaal geleden; eene kwaal, welke zich meer uitte in wrok tegen hen,
die met ruim genoeg van geweten waren geweest, om de kolom „geslaagd"
in te vullen met het tegenovergestelde.
Om kort te gaan ik laat alzoo buiten sprake de vele andere gevallen,
waarin een geneeskundig certificaat te pas kwam; bijv. ontslag uit eene
minder aangename, betrekkingoverplaatsing naar een minder gewild oord,
enz.er werd een ruim gebruik gemaakt van de geneeskundige certifica
ten, welke zulke wondervolle en snelle genezingen ten gevolge hadden;
zóó ruim zelfs, dat in de eerste helft van 1872 door het Opperbestuur
werd bepaald, dat allen, die naar Indië zouden worden gezonden, om
ambtenaar te worden, vooraf moesten worden onderworpen aan een militair
geneeskundig onderzoek, opdat zou blijken, dat zij lichamelijk geschikt wa
ren voor den Indischen dienst.
Aangenaam was die bepaling niet. Ze veroorzaakte dan ook vrij wat
ontevredenheid, vooral toen men vernam, dat ze een eerste uitvloeisel was
van een door de Indische Regeering godaan voorstel, om alle categoriën
van Landsdienaren met gelijke maat te meten; n. 1. om, evenals aan de
officieren van het Leger, aan de ambtenaren geen buitenlandsch verlof
wegens ziekte te verleenen, dan op een geneeskundig certificaat, afgege
ven door eene militaire commissie van onderzoek.
Die ingrijpende maatregel echter, welke en geen wonder! zelfs niet
den onverdeelden bijval genoot van de civiele ambtenaren, wier advies was
gevraagd, kwam niet tot stand. Redenen onbekend, maar zeer goed
