394
Door 17 bergbatterijenof te zamen 68 bergvuurmonden werd
van Oostenrijksche zijde aan dezen veldtocht deelgenomen, terwijl
de artillerie verder was samengesteld uit 16 lichte en 192 zware veld-
vuurmonden.
Een blik op de kaart is voldoende, om de moeilijkheden te doen
begrijpen, die de orographische gesteldheid van Bosnië en de Herze-
gowina uit een militair oogpunt aanbiedt.
Poëtische naturen mogen zich verheugen in de ruwe berglanden
van Bosnië met hunne zwaargetakte bergwouden, zij mogen door
Herzegowina's rotsnatuur met hare kale bergstukken, gekloofde
rotswanden en mijlenver met steengruis bedekte hooglanden in ver
heven stemming geraken, voor den militair zijn en blijven zij in
ernstige gevallen een gruwel; zij dwingen hem tot inspanning van
zijn geheele physieke en moreele kracht; hij vindt er slechts een
versterking van zijn vijand in.
De van nature berijdbare wegen zijn zulks slechts in het droge
jaargetijde en dan nog uitsluitend voor lichte voertuigen.
"Wat de gebaande wegen aangaat, deze waren aan verwaarloozing
overgelaten.
Yan zoodanigen aard nu waren de communicaties, waarop niet alleen
lichte, maar voor verreweg het grootste getal zelfs zware batterijen
waren gedwongen, haar doel te bereiken. Verliest men daarbij niet
uit het oog, dat deze ellendige wegen niet zelden in modderpoelen
waren veranderd, en dat, waar zij zelfs geheel ontbraken, eerst de
scheppende hand wegen moesk-daarstellen, dan zal men tot de over-
tuiging komen, dat deze batterijen hindernissen hebben ondervonden,
die hare bewegelijkheid en manoeuvreervaardigheid op abnormale wij
ze hebben benadeeld, en kan het niet verwonderen, dat onder zulke
omstandigheden herhaalde malen alle voorhanden middelen zijn moe
ten worden aangewend, om vuurmonden en munitievoertuigen ter be
stemder plaatse te brengen.
Het is dan ook niet zeldzaam voorgekomen, dat de batterijen op
haren marsch voorsjjannen moesten bekomen van paarden of ossen,
en dat hare vuurmonden, dikwijls niet alleen met de hulp der bc-
dieningsmanschappen, maar ook der dekking in positie werden gebracht.
Zoo gebeurde het, dat de zware batterij 8/XII op haren marsch
