402
het gebruik voor van als kartets getempeerde granaatkartetsen. Zoo
bijv. heeft de bergbatterij 2/XI bij Kremenac met deze projectielen
een aanval op de batterij afgeslagen.
Wat eindelijk de draagdieren betreft, vinden wij aangeteekend, dat
in geschiktheid om te dragen, geen bijzonder onderscheid tusschen
paarden en muildieren kon gemaakt worden, hoewel het algemeene
oordeel toch ten gunste der muildieren was, daar zij beter tegen on
gemakken en weersinvloeden waren gehard. Wat de muildieren zel
ve aangaat, bleken de Bosnische beter dan de Tyrolsche te zijn, daar
laatstgenoemde in belangrijke mate koppiger waren, en dikwijls uren
noodig waren, om hen te zadelen.
Aangaande de gebezigde draagbokken waren alle rapporten gunstig.
De veelvuldig voorgekomen schoftdrukkingen worden toegeschreven
zoowel aan het onafgebroken en ongewone bergafgaan, als aan onge
oefendheid der manschappen in het opzadelen. Toch zijn nieuwe
proeven met een volgens Turksch model gewijzigden draagbok
genomen. (1)
Bij dit oordeel over de draagdieren moet men echter niet uit het
oog verliezen, dat over uitstekende paardenrassen Hongaarsche en
Stiermarksche —werd beschikt, die in draagvermogen met de muildieren
gelijkstaan; eene omstandigheid, die zich bij ons nimmer zal voordoen.
Door Von Kuhn wordt gezegd, dat de muildieren bergaf moeilijk
vooruit zijn te krijgen; hiervan schijnt evenwel bij dezen veldtocht
geen last te zijn ondervonden, ten minste er wordt hiervan geen gewag-
gemaakt, niettegenstaande herhaaldelijk belangrijke afdalingen zijn
volbracht. Veeleer geven de verkregen resultaten aanleiding, ons
geheel te vereenigen met het oordeel van Laisné (2):
„Le mul et est moins propre a tirer qu'a porter, comparativement
„au cheval. II est robuste, sobre, craignant peu la chaleur, facile a
„nourir, et cependant délicat sur le choix de 1 eau.
Het algemeene eindoordeel kan niet twijfelachtig zijn. De berg-
ar tiller ie, door muildieren gedragen waar het trekken niet mogelijk
meer was, is nimmer in hare taak tekort geschoten, maar heeft de
(1) Wat deze proeven aangaat, wordt verwezen naar Mittheilnngen über Gegen-
Btande des Art.-und Genie-Wesens, 1881 5 en 6 bi. 193 en 194.
(2) Aide-memoire portatif, par J. Laisné, capitaine au corps royal du Génie.
