228
Het tweegevecht in Tunis kan liet best vergeleken worden met
dat van een sterk gespierden en zwaar gewapenden politieagent tegen
over een moedigen straatbengel, waarbij de krachtige arm van den
agent reeds voldoende was, om den tegenstander tot de orde te
brengen, zonder dat het gebruik van wapens noodig was.
Ook de Atjeh-oorlog is een tweegevecht, doch van geheel anderen
aard. Hier is het een goed gewapend krijgsman tegenover een
krachtig natuurmensch. De soldaat staat kla.ar, om met zijn juist
heidswapen het beslissend schot te doen. Maar op hetzelfde oogenblik
komt er een derde persoon op het tooneel, gekleed in burgergewaad,
en houdt den soldaat in zijn voornemen tegen. De tegenstander, door
dit fortuintje overmoedig geworden, slaat er flink met de klewang op
los en de soldaat heeft alle aandacht noodig om te pareeren. En
telkens als hij schieten wil, om een einde aan de zaak te maken, komt
de burger om het te beletten. Het is een duel zonder einde. Het
duurt nu reeds meer dan tien jaren.
„Die lahm geführten Kriege von langer Dauer sind es, welche die
gröszten materiellen Yerluste und sittlichen Schaden im Gefolge
hnben," zegt overste BI urne in zijn zeer lezenswaardig werk over
de strategie [Berlin, 1882]. En dit is volkomen van toepassing op
den Atjeh-oorlog.
Bij de expeditie in Tunis heeft men den belemmerenden invloed
van een geïmproviseerd civiel bestuur gelukkig niet gehad. Men heeft
daar geheel volgens de regels der strategie den oorlog kunnen voeren.
Men heeft daar volgens een vast stelsel van het begin tot aan het
einde kunuen ageeren. De eenheid van militaire bevelvoering is niet
verbroken geworden door gedeputeerden te veldezooals bij ons in
waarheid het geval is. Het Fransche leger kende al het na-
deeligo van de commissaires tijdens de revolutie-oorlogen. De ge
schiedenis der veldtochten van den grooten Napoleon had geleerd, dat,
om eenig succes te behalen, in de eerste plaats de invloed van de
commissaires moest worden opgeheven. Napoleon schreef ter zake
aan het Directoire: „S'il faut que je réfère de tous mes pas aux com
missaires du gouvernement, s'ils ont le droit de changer mes mou-
vements, de m'óter ou de m'envoyer des troupes, n attendez plus rien
(je bon." Hebben de Fransclien met het stelsel van commissaires
