319
lijden, dat de oorlog steeds en ook nu over de personen van beide
partijen bracht. Niet genoeg is in het oog gehouden, dat huizen
weder kunnen worden opgebouwd, maar dat de dooden niet meer in
het leven kunnen worden teruggeroepen. Niet genoeg is op den
voorgrond gesteld, dat het branden een der middelen is, waarmede
de guerilla gevoerd wordtwant de guerilla is uit den aard der zaak
voor het vaste goed op het oorlogstooneel de meest 'schadelijke vorm
van oorlogvoeren. Alle militaire schrijvers zijn het daarover eens.
Is er wel één oorlog in onze koloniën aan te wijzen, waarin niet
gebrand werd?
En in Europa dan? Hebben de Oostenrijkers in 1878 in
Bosnië ook niet gebrand
En de Duitschers in Frankrijk? In het onlangs verschenen
werk van den ex-maarschalk Bazaine: Episodes de la guerre de
1870 et le blocus de Metzvindt men op blz. 213 het volgende„D'uu
autre cóté, chaque opération sur les villages a notre portee entrainait
leur destruction par l'ennemi, qui y mettait le feu après le depart de
nos troupes.
Waarom dan zooveel beweging gemaakt over het branden in
Atjeh? Yon Clausewitz geeft het verbranden van de dorpen
aan als een der middelen, om eene algemeene volkswapening tegen
te gaan. Ook V. d. Go ltz, deze aangelegenheid in de Runlschau van
1882 besprekende, zegt: „Die weise Maszregel, durch Niederbrennen
oder Pliindern der verlassenen Ortschaften auf dem Kriegsschauplatz
die Bewohner zum Bleiben zu veranlassen, haben viele Heerführer
befolgt, unter ihnen selbst Gustav Adolph.
Het spreekt wel van zelf, dat het branden zonder noodzaak, dan
wel het branden ten gevolge van bloote vernielzucht van de soldaten,
ten hoogste moet worden afgekeurd, niet alleen, maar ook belet of
bestraft.
Het branden, waarvan hier alleen sprake is, is het stelselmatig
branden; het branden op bevel. Het Khroumirland werd op
bevel afgebrand. Het was het middel, om den vijand, die zich steeds
aan een beslissend gevecht onttrok, toch beslissend te benadeelen.
Een volk, dat geen huizen en geen oogst meer heeft, wordt physiek
en moreel gedwongen, de wapens neer te leggen.