321
dwaling wegnemen want in zulk eene gevaarlijke zaak, als de oorlog
nu eenmaal is, zijn juist die dwalingen de ergste, welke uit zacht
moedigheid ontstaan.
Zoo moet men de zaak beschouwen en het is nuttelooze, zelfs
verkeerde moeite, om, uit afkeer van het ruwe element, op deszelfs
aard geen acht te slaan' En verder: „De uitvinding van het bus
kruit, de toenemende volmaking van het vuurgeweer, toonen genoeg
aan, dat de in het begrip van oorlog opgesloten liggende strekking
tot verdelging der tegenpartij daadwerkelijk door de toenemende
beschaving niet weggenomen of verzwakt geworden is.
Wij herhalen dus onze stelling: de oorlog is eene daad van geweld,
welke in zijne toepassing geene grenzen heeft."
Naar aanleiding hiervan zou men de vraag kunnen doen, ofYon
Clausewitz dan geen oorlogsrecht erkent. Doch de generaal geeft
daarop zelf het antwoord„Eene onmerkbare, schier niet noemens
waardige beperking, die het (geweld) zich zelf stelt, onder den naam
van ïecht der volken, gaat er mede gepaard, zonder deszelfs kracht
wezenlijk te verzwakken".
Wij zullen thans een schrijver van lateren tijd over dit onderwerp
raadplegen. Overste Blurae zegt in zijn werk over de strategie
„Fiir die Anwendung der Gewalt im Kriege giebt es keine anderen
Schranken als diejenigen, welche die Kriegführenden aus Mensch-
lichkeits- und Sittlichkeits-Rückzichten beiderseits anerkennen und
achten. Wanneer het rechtsgevoel dus niet bij beide partijen ge
lijkelijk aanwezig is, zooals het geval is in oorlogen tegen onbeschaafde
volken, dan houdt elke band op te bestaan.
Dit wordt ook erkend door Heffter in zijn werk: Le droit
international public de V Europe.
Volgens hem zijn de oorlogen met wilde, onbeschaafde volksstam
men, die geen menschelijke wet eerbiedigen, niet aan de beginselen
van het gewoon oorlogsrecht onderworpen.
Doch, al neemt men deze stelling niet aan, dan nog maakt eene
ruime toepassing van het recht van représailles en rétorsie het oorlogs
recht zoo goed als illusoir.
Van het volkenrecht en zijne grenzen sprekende, zegt overste
Dl urne vei der„Indessen darf diescm Momente eine zu grosze
