119
Guizot zeide eenmaal: „11 ne convient pas a la Prance d'etre
absente dans une si grande partie du monde, ou déja les autres
nations de l'Europe ont pris pieds." Al is het niet de eenige reden,
zeer zeker kan men in de zucht naar roem, den Franschen zoo bij
uitstek eigen, een groote drijfveer vinden van hunne avontuurlijke
staatkunde in Achter-Indië, welke langen tijd gebreideld werd door vrees
voor den Mongoolschen kolossus die, al is hij niet opgewassen tegen
Europeesche krijgskunst, het openlijk of lijdelijk verzet tegen Frank
rijk kan gaande houden
De ïongkingsche expeditie welke wij ons voornemen te beschrij
ven kan gerekend worden een aanvang te nemen met het optreden
van de expeditie onder den zee-officier Rivière.
Alvorens de krijgsbewegingen te volgen moeten wij eerst een
blik slaan op de gesteldheid van het oorlogstooneel en den vijand
welke Frankrijk te bestrijden had.
De algemeene vorm van Tong King is een driehoek waarvan
de top aan Annam reikt, de basis aan de Chineesche provinciën
Yu Karn en Quang Si, terwijl de beide zijden gevormd worden
door de golf van Tong King en de bergketen welke het van Siam
en Birma scheidt. Het land is het stroomgebied van de Song Koi
En definitive, tous les efforts de la diplomatie, tous les coups de canon qui
ont été tirés dans les mers de Chine, ont eu pour objectif beaucoup moins la propa-
gande civilisatrice que l'extension des affaires commerciales. Sauf ponr quelques
apótres en religion et en politique, qui aspirent a conventir les infidèles ou a mo-
derniser la vieille Asie, la Chine et le Japon apparaissent avant tout comme de grands
marchés a conquérir pour les échanges
Quant a la navigation sur la Cochin-Chine, le pavilion anglais doraine. Le pavilion
francais ne viendrait qu'au troisième rang, après le pavilion allemand, si l'on élémi
nait du calcul les voyages réguliers du service postal. De raême dans les ports du
Tonkin, sur le fleuve Rouge. Depuis l'ouverture d'Haiphong, ce sont les Anglais, les
Alleraands, les Chinois qui s'y livrent au trafic; la part des armateurs et des négo-
cians frangais est presque nulle
Quand, a propos de Saigon, on nous parle „d'empire colonial", quand on pretend
avoir découvert dans le Tonkin une source de richesses pour la France, on commet
une exagération qui peut devenir tres périlleuse en égarant l'opinion publique et en
poussant le pays vers la politique d'aventure.
C. Lavollée.