196 -
in de tweede plaats geen heil zag in de herstelling van het Sultanaat.
Met zelfvoldoening zag ik dat de heer K. erkent dat de Regeering
den Habib in de eerste plaats niet vertrouwde. Dat zij geen heil
zag in de herstelling van het Sultanaat komt volgens hem eerst
in de tweede plaats. Dus het aanknoopen van onderhandelingen
stuitte af, zooals ik in de noot op bladz. 230 van het I. M. T. ver
meldde, op het niet vertrouwen van deu Habib. Wie weet wat zou
zijn gebeurd wanneer men toen eens wel vertrouwd had, en zich
niet had laten afschrikken door de 60000 of 70000 dollars, die ('t
staat op bladz. 7 van het Koloniaal verslag van 1875 duidelijk te
lezen) de Habib van het Gouvernement verlangde om, als hij in
Atjeh kwam, de hooiden tot onderwerping (1) (ik cursiveer) over
te halen en ook om geschenken aan hen uit te keeren.
Men ziet, de 60000 a 70000 dollars werden toen gevraagd, niet
om te bewerken dat Toeankoe Daoed tot Sultan zou worden verheven,
maar om te bewerken dat de hoofden zich zouden onderwerpen. Wil
de heer K. nu bladz. 635 van de mail-editie van de „Nieuwe Rot-
terdamsche Courant" van 10 Mei 1877 opslaan, dan zal hij zien dat
mijne vraag: Wanneer toen eens f 175000 (2) waren gewaagd,
sloeg op die onderwerping. En ik herhaal: Tegenover de schat
ten die Atjeh later gekost heeft, zou die som al zeer weinig be-
teekend hebben. Helaas! Er was toen reeds zooveel gesproken
en geschreven over de rijksdaalders van den generaal Tan Swieten,
en over het gemak, waarmede Atjeh met geweld kon worden ten
onder gebracht, dat de Regeering wel moest terugdeinzen voor het
aanwenden van het argument irresistible. Of meent de heer K.
dat eene Regeering geene rekening moet houden met de publieke
opiniezelfs dan wanneer deze door dagbladartikels en vlugschriften
op een dwaalspoor is gebracht?
En ook met het oog op het opdragen van het Sultanaat aan een
Atjehsch hoofd onder onze suzereiniteit (zie het slot mijner noot
op bladz. 230 I. M. T. No. 2 van dit jaar) herhaal ik de geciteerde
woorden omdat de Regeering daarin zeker meer heil zou hebben
gezien, wanneer mannen als „Een Patriot" haar niet hadden diets
(1) Tot onderwerpingzoo staat er, en niet tot, herstel van het Sultanaat.
(2) 70000 dollars f 175000.