589
impartiaux. L'un d'eux, des plus clairvoyants, M. de Tchihatchef,
dans un livre recent et fort instructif, [Espagne, Algérie et Tuuisie,
lettres a Michel Chevalier par F. de Tchihatchef, correspondant de
l'lustitut de France- Paris. J. B. Baillière, 1880] a écrit que
„„sous le rapport de la colonisation, la France n'a rienaenvier aux
nations les plus priviligiées, et que l'oeuvre accomplie en Algérie n'a
été surpassée nulle part et a été égalée tres rarement."" Yoila le
témoignage d'un étranger remarquablement instruit, grand voyageur,
qui a explore une notable partie du monde, qui s'est fait un noni
dans la science et qui lui-même appartient a une nation tres coloni-
satrice."
„Paul Leroy-Beaulieu".
(La Revue Politique et Littéraire, 1881, ler semestre, Algérie.
Les progrès de la colonisation.)
In hetzelfde deel van dat tijdschrift komt nog het volgende voor
„Bientöt peut-être on cessera d'entendre dire que „nous ne sommes
pas colonisateurs"et que „l'Algérie ne se développera point dans
nos mains."
(L'Algérie, cinquante ans de colonisation, par Léo Quesnel).
Wij hebben deze aanhalingen gedaan om te bewijzen dat de weinig
betalende bestreden kan worden met dezelfde wapenen, waarmede
hij tegen den veel betalenden opkwam. Doch ditmaal kunnen wij er
bijvoegen, dat al de schrijvers van de laatste jaren over Algerië, het
omtrent den inhoud van de pas gedane citaten eens zijn. De
reisbeschrijvingen vooral geven een duidelijk beeld van de gedaante
verwisseling van het land, dat tijdens de Romeinsche overheersching een
graanschuur, bij de komst der Franschen een dorre wildernis en vijftig
jaren later weder een graanschuur genoemd wordt.
Dit is een zaak waaromtrent geen verschil van meening meer be
staat. Alleen de weinig betalende maakt hier eene uitzondering. Die
het niet met hem eens is, beschuldigt hij van meer Fransch- dan
Nederlandschgezind te zijn
Immers stond sedert een dertigtal jaren de verheerlijking van
Frankrijkvooral in Indiëop den voorgrond. Ik herinner mij nog
de soort van ovatiedoor drie Indische generaals in den aanvang van
Augustus 1870 gebracht aan de Fransche vlag diein La fitte du
