153
krijk zijn gebied in de provinciën Oran en Algiers aanmerkelijk in
kromp ,,L' esprit reste confondu devant une pareille aberation,
„et l'on se demande a quoi le Gténéral Bugeaud aurait consenti,
„s'il avait fallu traiter après des désastres. Les détails du proces
„du Général Brossard vinrent, quelque temps après, jeter un triste
„jour sur les affaires de la province d'Oran, et l'on ne peut se défendre
„de soupQons bien offensants pour la mémoire du Général Bugeaud,
„qui a, plus tard, tant de titres a la reconnaissance des Algériens,
„quand on le voit forcé d'avouer qu'il a regu cent mille boudjou [le
„réal boudjou valait 1 fr. 80 cent.] d'Abd-el-Kader, et une forte
„somme d'un négociant d'Oran, auquel il a annoncé la paix, avant
„peut-être qu'elle ne fut signée, le tout pour remettre en étatles che-
„mins vicinaux d'Exideuil (1). Le mot honneur n'avait-il plus cours
„en Afrique?"
Wel moet de dankbaarheid van liet huis van Orleans groot zijn
geweest, dat er niet werd tegen opgezien het genoemde tractaat te
bekrachtigen, niettegenstaande de instructie was geweest„de Emir
zal schatting betalen, en ten Oosten de Chélif (2) niet overschrijden.
Bugeaud was soldaat van het eerste Keizerrijk. Na in December
1806 bij Pultusk te zijn gewond, diende hij tot in 1814 in Spanje,
eerst als luitenant-adjudant, daarna als kapitein der voltigeurs, ver
volgens als kapitein der grenadiers bij het 116e regiment. Daar
zag hij wat het zeggen wil, een tot in hart en nieren verbitterd
volk ten onder te brengen. Hij wist hoe Dupont door moord en
plundering onderwerping had willen afdwingen, maar daardoor de
woede en wraaklust slechts te erger geprikkeld had, zoodat zijne
soldaten, in., de handen des vijands vallende, op de gruwelijkste
wijze werden vermoord en verminkt, en hij zelf, zich ten slotte
met 20 duizend man moest overgeven, aan den diep verachten vijand.
Zoo ook wist hij, hoe men in Spanje de wreedheden der opstande
lingen had vergolden met niet minder groote wreedheid, maar
hoe het desniettegenstaande een leger van 200.000 man niet
(1) Bugeaud werd na de Juli-omwenteling afgevaardigde voor Exideuil. Mau
rice "Wahl, pag. 121.
(2) Ik gebruik in dit opstel met zeer enkele uitzonderingen de Fransche spelling
der eigennamen en plaatsen.
