271
ten minste wat betreft de eerste, die tusschen de bevolking van
Frankrijk en Nederland, nog al eens schijnt te zijn, daar hij haar
een hors d'oeuvre noemt. Maar toch zegt hij, mis! oorlogen heb
ben altijd dat met elkander gemeen, dat ze de worstelingen zijn van
twee partijen, van twee krachten. Yolkomen juist, even juist als
dat de olifant en de muis gelijkslachtig zijn, omdat beiden zoog
dieren zijn. Daar de I. P. zich nooit beroemde op zijn meesterschap
over de taal; het bovendien blijkt dat X. zijne bedoeling zeer goed
begrepen heeft, en hij er volstrekt geen lust in heeft om te twisten
over eene bijzaak, wil hij X. gaarne het genoegen doen, te erken
nen, dat hij zich niet zeer taalkundig heeft uitgedrukt. De generaal
Booms deed dat beter, toen hij zeide niet te willen treden in eene
vergelijking tusschen de verovering van Algérië en Atjeh, en daar
bijvoegde: vergelijking die trouwens in de meeste opzichten zou mank
gaan.
Wat X. zegt van de categoriën waarin de oorlogen moeten ver
deeld worden, en 't belang dat de Indische officieren hebben, bij het
bestudeeren van die welke in zijne tweede categorie vallen, n. 1.
die tegen onbeschaafde volken, in welke slechts van de eene zijde met
eene geregelde krijgsmacht wordt geageerd, waaronder die der Fran-
schen in Algérië behoort, en wat hij zegt over den haat der Ma-
homedaansche tegen de Christenvolken, waarom het voor ons van
belang is na te gaan hoe andere koloniale (ik cursiveer) mogendheden
(onder welke X. ook Frankrijk met betrekking tot Algérië schijnt
te verstaan, al dient hij te weten dat de generaal Booms ten rechte
zegt dat dit wingewest geene eigenlijke kolonie is) bij het voeren
van oorlog tegen de eersten zijn te werk gegaan, klinkt zeer fraai.
Ongelukkig echter komt er eene maar bij. Deze is, dat wij, wan
neer wij weten hoe andere koloniale mogendheden oorlog voer
den, moeten beginnen met ons zeiven af te vragenmaar hebben wij
de macht om in onze O. I, bezittingen te werk te gaan zoo als de
koloniale mogendheid Frankrijk in haar wingewest, 1* dag stoomens
van Marseille heeft gedaan, en zijn de resultaten daar verkregen zoo
schitterend, dat wij ze moeten stellen, boven die welke ons ten deel
vielen, door den weg te volgen voorheen met zulke gunstige uit
komsten door ons ingeslagen En wanneer wij dan zien, dat Frankrijk
