36S
komt het nu, dat de Inlander over het algemeen minder met ons
is ingenomen dan met den Chinees, dien hij, kwam alleen de godsdienst
in het spel, vijandiger moest zijn dan ons? Er moet eene andere,
dieper liggende oorzaak zijn dan geloofshaat. In ieder geval kan niet
worden weersproken, dat wij van de macht, die reeds voor jaren op
Java werd noodig geoordeeld, gedurende langen tijd een groot deel
hebben weggenomen, en ook die welke op de buitenbezittingen moet
aanwezig zijn, aanmerkelijk hebben verzwakt, en dat het toch op Java
geheel, en daarbuiten bijna geheel rustig bleef. Wel een bewijs hoe
goed ons gezag is gevestigd, daar waar wij te werk gingen ingevolge
de traditiën onzer voorvaderenafwachten tot eene gunstige gelegen
heid zich voordeed. Maar wanneer wij nog langer doorgaan met te
Atjeh legers op de been te brengen van 11000 man, om aan de
bevolking van den Indischen archipel te toonen, hoe inoeielijk het ons
valt om door te dringen, instede van eenvoudig te zeggen ik kan maar
wil niet vooruit, zooals de bevelhebber der 2e expeditie deed, en wan
neer wij bovendien ik kom er nogmaals op terug overeenkom
stig hetgeen de Franschen in Algiers doen, voortgaan met de verschil
lende rassen, die met ons den archipel bewonen tegen ons in 't harnas
te jagen, en daardoor onderling te verbinden (17) in plaats van ons best
te doen om hen te overtuigen, dat onze belangen in algemeeDen zin ook
de hunne zijn, dan ik erken 't gaarne is 't zeer mogelijk dat de schil
len van de oogen vallen, en ook wij weldra met zich telkens herhalende
opstanden zullen te kampen hebben. Juist om het eerste, is 't zoo te be
treuren, dat men te Atjeh, den eenigen weg dien wij konden inslaan, heeft
verlaten, om ons leger uit te putten en de overheerschten te onderwijzen.
De geachte schrijver meent het leger een dienst te bewijzen door
aan te dringen op de veroveriug van geheel Atjeh. Helaas, hij doet,
al valt niet te ontkennen dat hij vrij wat meer consequent is dan de H. P.,
die de eene beperkte stelling afkeurt om eene andere aan te bevelen,
juist het tegenovergestelde, omdat wij niet rijk en machtig genoeg
zijn om oorlog te voeren alleen om onze gekwetste eigenliefde te
bevredigen en roem te verwerven, door te vuur en te zwaard een
land te veroveren, te bezetten en te behouden, dat wellicht altijd,
maar zeker nog zeer lang, een ondragelijke lastpost zoude blijven.
Wordt vervolgd.) H. A. A. N.
