590
zich niet tot dezen begeeft om hem uit te leggeu wat hijeens het
bevel aanvaard hebbende, van plan is om te doen. Maar anders
wordt de zaak, wanneer vóór dat de opvolger zijne taak aanvaardt,
besprekingen plaats hebbenzooals die. welke blijkens het voorko
mende op bladz. 295 van „De waarheid over onze vestiging in Atjeh",
hebben plaats gehad tusschen den generaal Yan Swieten en den
kolonel Pel, in de conferentie tusschen hen beiden op den 19c" April
1874. Bij zulke gelegenheden, die zeer waarschijnlijk wel meer zul
len zijn voorgekomen, zegt de aaugewezen opvolger ronduit waarop
het staat, en deelt hij zijn chef wanneer hij omtrent den weg dien
in den vervolge dient te worden ingeslagenmet dezen van gevoelen
verschilt dit onbewimpeld mede. Dit is niet alleen loyaal maar
ook plicht, omdat men hem, die de keuze deed, en die de verant
woordelijkheid daarvan moet dragen, in de gelegenheid moet stellen,
om op die keuze terug te komenwanneer hij, na kennis te hebben
genomen van de werkelijke inzichten van den gekozene, dit in het
belang van den Lande mocht noodig achten. Wel voert gij aan, dat
de achtergelaten nota den kolonel Pel volkomen vrijheid gaf om te
handelen zooals hij verkoos, maar veel beteekent dit mijns inziens
niet. Men kan niet alles vooruit zien, en er kunnen gevallen voor
komen waarin het. noodig wordt, af te wijken van eene gedragslijn,
die op 't oogenblik voor de beste wordt gehouden. Daarom is het
noodig hemdie in de toekomst zal moeten handelenniet door
imperatieve bevelen de handen te binden, en dat vooral, wanneer
men zich gedeeltelijk beweegt op 't gebied van détailszooals pa
trouillediensten enz. 't Is hier trouwens niet de vraag, of de ko
lonel Pel na het vertrek van den generaal Yan Swieten, 't zij door
dat hij week voor den drang der omstandigheden't zij doordat hij
langzamerhand met de argumenten der tegenstanders van dien Ge
neraal begon in te stemmeneene andere gedragslijn heeft gevolgd,
dan die welke de aftredende bevelhebber tijdens zijn vertrek geloofde
dat zou gevolgd worden. De werkelijke vraag is, of de kolonel Pel
reeds vóór hij het bevel aanvaardde, zonder den generaal Yan Swieten
daarmede in kennis te stellen, het plan had gevormd, de door dezen
aanbevolen gedragslijn niet te volgen. Was dit werkelijk het geval, dan
kan ik voor mijeene dergelijke reservatio mentalis niet goedkeuren.
