17
enceinte alle groote vereenigingen des vijands beletten. De benteng-
linie moet al nauwer en nauwer aaneengesloten worden en den vijand
steeds een beperkter gebied gelaten.
Ik zal over dit systeem niet verder uitweiden, daar de juiste
toepassing daarvan van talrijke omstandigheden afhangt, die niet
voorzien kunnen worden. Bovendien ligt het min of meer buiten
ons onderwerp, de meer eigenlijke verdediging van Makassar.
Een derde en laatste geval kan zich voordoen.
C. Dat meer of minder onverwacht een algemeene opstand uit
breektdie gepaard kan gaan met het oprukken van massa 's vijanden
van buiten.
Mocht dit onverhoopt gebeuren, dan zullen als laatste symptoom
van de naderende catastrophe naar alle waarschijnlijkheid de kampongs
in den omtrek der hoofdplaats grootendeels verlaten worden, of wel
op een gegeven moment zal een algemeene moordpartij beginnen.
Gebeurt het eerste, dan moeten onverwijld alle maatregelen worden
genomen, daareven genoemd, maar de verdediging zoo geconcentreerd
mogelijk gevoerd worden.
Yooral is het dan zaak, alle gezinnen in veiligheid te brengen en
alleen die mannelijke bedienden aan te houden, waarop men zich
volkomen verlaten kan. Ontslag van alle bedienden des lands zal voor
zeker het beste zijn, zoo dit zonder gevaar geschieden kan.
In allen gevalle moet dadelijk werk worden gemaakt van alge
meene ontwapening van de nog binnen de enceinte aanwezige inboor
lingen en wapening van alle Europeanen en Chineezen. Een ieder dient
met de noodige kalmte en verstand daartoe het noodige te doen.
De toestand wordt dan zeer gevaarlijk. Zelfs het partrouilleeren
buiten de enceinte dient dan zeer voorzichtig te geschieden, omdat
men nauwkeurig moet nagaan, wat daarbinnen voorvalt.
De verdediging naar buiten zal zoo goed ais geneutraliseerd zijn
en zich alleen kunnen bepalen tot het inwinnen van berichten in
de naaste omgeving binnen geweerschotsafstand van de buitenenceinte.
Eerst na aankomst van aanzienlijke versterkingen van Java kan
handelend worden opgetreden. Allereerst moet worden begonnen
1886. Dl. I. 2
