83
en moet in. i. wel degelijk rekening worden gehouden met de mate
van gezond verstand, met den aanleg tot studie. Daar moet niet
het geheugen, de gave van eene les te onthouden, op den voorgrond
treden, maar het doorzicht, het talent om de rede aan te wenden,
een vak machtig te worden. Is het reeds geleerde van veel belang,
de hoofdzaak ligt in de toekomst.
„Onze kennis," besluit prof. Hofstede de Groot (1), „komt niet
„voort uit den op zich zei ven staauden en alleen gelaten geest en
„evenmin uit de op zich zelve staande en alleen werkende ervaring.
„Zij is de vrucht van den geest en de ervaring samen. Zal een
„plant ontspruiten, dan moet er vereeniging zijn van gezond zaad en
„vruchtbare aarde; zal er kroost geboren worden, vereeniging van
„man en vrouw. Onwaar is de spreuk: „In ons isolement is
„onze kracht.
Het examen moet beslissen, of er gezond zaad en vruchtbare aarde
is, in dit geval, daar gezond zaad ter krijgsschool nog aangevoerd
wordt, vooral of er vruchtbare aarde is. Evenzoo zegt Pierre Mi-
ramont, als hij zijne hypothese stelt, voor „La sexuation Morale(2)
„Pour la procréation physique, il faut la fusion des deux éléments
„sexuels: l'oeuf et le germe. Eh bien, pour la création morale, il
„doit y avoir de toute nécessité, deux éléments sexuels correspondant
„aux precedents, le germe et l'oeuf psychologiques.
Ziedaar alweer de examenzaak.
Ervaring en gezond verstand, begrip en vernuft, inzicht en door
zicht, bevattelijkheid en oordeel moeten onderscheiden worden. Dan
slechts zal blijken, of de studie een zelfstandig man kan vormen Een
trekschuitschipper is geen stuurman, al stuurt hij zijne schuit mees
terlijk door de vaart. Een blokker is geen goed officier, omdat hij
meesterlijk het officiersexamen aflegt. Het kennen van regels en
stellingen zal het goede spoor niet verzekeren, wanneer storingen in
den geregelden gang van zaken komen. Slechts de gewoonte om
zelfstandig te zijn, geeft zekerheid.
't Tegenwoordige programma waarborgt niets dan geheugen. Ver
zekert het examen meer, dan danken wij dit den examinatoren, die
(1) Tijdspiegel, Augustus 1880. Het bestaan van ingeschapen beginselen.
(2) La Nouvelle Revue, 15 Oct. 1884.
